NIEZROZUMIENIE ABSTRAKCYJNYCH POJĘĆ U DZIECI Z ZESPOŁEM ASPERGERA

Niezrozumienie abstrakcyjnych pojęć
u dzieci z zespołem Aspergera

Dzieci z zespołem Aspergera (ZA) mogą mieć trudności ze zrozumieniem abstrakcyjnych pojęć, które nie mają jasnej, konkretnej formy i wymagają przetwarzania informacji na poziomie wyższym niż dosłowne. Takie pojęcia, jak przenośnie, metafory, pojęcia moralne, czy też ogólne zasady, które wykraczają poza konkretne i bezpośrednie doświadczenia, mogą być dla nich trudne do uchwycenia. Dzieci z ZA mają tendencję do rozumienia świata w sposób bardzo dosłowny, dlatego pojęcia, które wymagają myślenia abstrakcyjnego, mogą być trudne do przyswojenia. Poniżej przedstawiam, w jaki sposób nieporozumienia w zakresie abstrakcyjnych pojęć wpływają na funkcjonowanie dzieci z ZA i jak można im pomóc w nauce tych trudnych zagadnień.

Czym są abstrakcyjne pojęcia?

Abstrakcyjne pojęcia to idee, które nie odnoszą się bezpośrednio do czegoś, co można zobaczyć, dotknąć, zmierzyć lub poczuć. Zamiast tego dotyczą one idei, które są bardziej ogólne, złożone i wymagają wyobraźni oraz rozumienia koncepcji, które wykraczają poza dosłowną rzeczywistość. Przykłady takich pojęć to:

• Czas: Zrozumienie upływu czasu, poczucie przyszłości, przeszłości i teraźniejszości,
  a także pojęcia takie jak „na zawsze” czy „nigdy” mogą być trudne do uchwycenia.

• Abstrakcyjne zasady i wartości: Pojęcia związane z moralnością, sprawiedliwością, wolnością czy miłością są trudne do zrozumienia bez odwołania się do konkretnych przykładów.

• Metafory i idiomy: Wyrażenia takie jak "złamać serce", "stać na rozdrożu", "wielka siła wyższa" mogą być mylące, ponieważ nie odnoszą się one do dosłownego, fizycznego obrazu, a raczej do pojęć związanych z emocjami lub stanami umysłowymi.

• Złożone koncepcje matematyczne: Choć nie każde dziecko z ZA ma trudności
  w matematyce, pojęcia matematyczne, które wykraczają poza liczenie, takie jak geometria, algebra czy pojęcia związane z rachunkiem różniczkowym i całkowym, mogą stanowić wyzwanie.

Dlaczego dzieci z ZA mają trudności ze zrozumieniem abstrakcyjnych pojęć?

1. Dosłowne myślenie: Dzieci z zespołem Aspergera często myślą w sposób bardzo dosłowny. Oznacza to, że interpretują informacje w sposób bezpośredni i literalny, co sprawia, że mają trudności w zrozumieniu pojęć, które wymagają wyjścia poza konkretną rzeczywistość. Kiedy ktoś mówi "płynąć pod prąd", dziecko może dosłownie wyobrażać sobie pływanie w wodzie, a nie rozumieć, że chodzi o metaforę wskazującą na przeciwstawianie się powszechnym normom.

2. Trudności w rozumieniu pojęć ogólnych: Dzieci z ZA często rozumieją rzeczy w sposób szczegółowy, koncentrując się na konkretnych faktach, a nie na ogólnych zasadach. Na przykład mogą rozumieć pojęcie "krzesło" w kontekście konkretnego mebla, ale pojęcie „komfort” w odniesieniu do krzesła może być dla nich bardziej abstrakcyjne i trudne do uchwycenia.

3. Problemy z empatią i wyobraźnią: W przypadku wielu dzieci z zespołem Aspergera występują trudności w rozumieniu emocji innych ludzi, co również przekłada się na trudności w zrozumieniu bardziej skomplikowanych abstrakcyjnych pojęć, które wymagają rozumienia perspektyw innych osób, takich jak sprawiedliwość, współczucie czy miłość.

4. Trudności w nauce pojęć abstrakcyjnych w kontekście społecznym: Dzieci z ZA mogą mieć problem ze zrozumieniem społecznych konwencji i norm, które są oparte na abstrakcyjnych zasadach. Na przykład pojęcia takie jak „szacunek”, „uprzedzenia” czy „grzeczność” są trudne do uchwycenia, ponieważ nie są one związane z bezpośrednimi, fizycznymi działaniami, ale z bardziej skomplikowanymi, niewidzialnymi zasadami społecznymi.

Konsekwencje niezrozumienia abstrakcyjnych pojęć

Niezrozumienie abstrakcyjnych pojęć może prowadzić do różnych trudności w życiu codziennym dziecka z ZA:

• Trudności w szkole: Przedmioty takie jak język polski, literatura, historia czy nawet matematyka, które wymagają przetwarzania informacji na poziomie wyższym, mogą być wyzwaniem. W zadaniach wymagających rozumienia kontekstu, interpretacji tekstów czy wyjaśniania pojęć abstrakcyjnych, dzieci z ZA mogą napotkać trudności, co wpłynie na ich wyniki w nauce.

• Problemy w komunikacji: Jeśli dziecko nie rozumie abstrakcyjnych pojęć lub metafor, może mieć trudności w porozumiewaniu się z rówieśnikami, nauczycielami czy rodziną, co może prowadzić do poczucia izolacji i niezrozumienia.

• Trudności w rozumieniu emocji: Poziom zrozumienia emocji innych ludzi, takich jak smutek, radość, strach, czy współczucie, jest ściśle związany z pojęciami abstrakcyjnymi. Dzieci z ZA mogą mieć trudności w interpretowaniu emocjonalnych subtelności, co prowadzi do nieporozumień w relacjach interpersonalnych.

• Reakcje emocjonalne: Kiedy dziecko z ZA napotyka trudności w zrozumieniu abstrakcyjnych pojęć, może reagować frustracją, złością lub poczuciem niepokoju, co wynika z niemożności zrozumienia, dlaczego coś jest ważne, nawet jeśli nie ma to jasnego, dosłownego uzasadnienia.

Jak wspierać dziecko z ZA w nauce abstrakcyjnych pojęć?

1. Przygotowanie na stopniowe wprowadzanie pojęć abstrakcyjnych: Ważne jest, aby zacząć naukę pojęć abstrakcyjnych w kontekście rzeczywistych doświadczeń dziecka. Można stopniowo wprowadzać je za pomocą prostych przykładów i dopasować je do codziennych sytuacji. Warto korzystać z obrazów, historii czy filmów, które przedstawiają dany koncept w kontekście rzeczywistości.

2. Używanie konkretnych przykładów i analogii: Aby pomóc dziecku zrozumieć abstrakcyjne pojęcia, warto posługiwać się konkretnymi przykładami, które ilustrują dane pojęcie. Na przykład, aby wyjaśnić pojęcie sprawiedliwości, można opisać sytuację, w której każdy dostaje równe szanse, a następnie porównać to do znanej sytuacji w życiu codziennym.

3. Rozmowy o emocjach: Aby pomóc dziecku zrozumieć emocje, można rozmawiać o różnych uczuciach w kontekście konkretnych sytuacji. Dziecko może lepiej zrozumieć, co to znaczy czuć się smutnym, szczęśliwym czy zaniepokojonym, jeśli odniesiemy te emocje do znanych wydarzeń.

4. Wykorzystywanie wizualizacji: Wizualizacje, takie jak wykresy, schematy, obrazy czy filmy, mogą pomóc dzieciom z ZA zrozumieć abstrakcyjne pojęcia. Dzięki temu mogą one lepiej przyswajać trudniejsze koncepcje, widząc je w formie bardziej zrozumiałej.

5. Cierpliwość i wsparcie emocjonalne: Ponieważ nauka abstrakcyjnych pojęć jest trudna dla dzieci z ZA, bardzo ważne jest, aby okazywać im cierpliwość i wspierać je w procesie nauki. Dziecko, które czuje się bezpieczne i rozumiane, będzie bardziej otwarte na naukę nowych, trudniejszych koncepcji.

Podsumowanie

Dzieci z zespołem Aspergera mogą mieć trudności ze zrozumieniem abstrakcyjnych pojęć, ponieważ ich myślenie jest często dosłowne i skierowane na konkretne, widzialne elementy rzeczywistości. Niemniej jednak, przy odpowiednim wsparciu, stopniowym wprowadzaniu pojęć abstrakcyjnych oraz używaniu konkretnych przykładów i wizualizacji, dzieci te mogą z czasem nauczyć się rozumieć i przetwarzać bardziej złożone idee. Zrozumienie i dostosowanie metod nauczania do ich sposobu myślenia może pomóc im w rozwoju, a także w nawiązywaniu lepszych relacji z innymi.