DYSLEKSJA

  DYSLEKSJA 

 

Wielu znanych pedagogów, psychologów i badaczy zajmowało się problematyką dysleksji, zarówno bezpośrednio, jak i poprzez badania nad trudnościami w nauce. Oto niektórzy z nich:

---

1. Samuel T. Orton (1879–1948)

• Amerykański neurolog i patolog mowy, uznawany za jednego z prekursorów badań nad dysleksją.
• Opracował teorię, że dysleksja wynika z problemów z lateralizacją mózgu, co utrudnia przetwarzanie informacji wzrokowych i językowych.
• Współtworzył metodę Ortona-Gillinghama, która stała się podstawą nauczania dzieci z dysleksją poprzez multisensoryczne podejście.

---

2. Anna Gillingham (1878–1963)

• Pedagog specjalizująca się w edukacji dzieci z trudnościami w nauce, współpracowała z Ortonem.
• Rozwinęła systematyczne i strukturalne podejście do nauczania czytania i pisania, stosując zasady fonetyczne.
• Jej prace były fundamentem współczesnych terapii dla dzieci z dysleksją.

---

3. Helmer Myklebust (1910–1997)

• Norweski psycholog, który wprowadził termin „zaburzenia uczenia się” jako szersze pojęcie obejmujące dysleksję.
• Skupił się na badaniach nad percepcją słuchową i wzrokową jako podstawowych mechanizmach związanych z trudnościami w nauce.

---

4. Isabelle Liberman (1920–1990)

• Amerykańska psycholog, która badała związki między fonologiczną świadomością a trudnościami w czytaniu.
• Jej badania wykazały, że deficyty w świadomości fonologicznej są jedną z kluczowych przyczyn dysleksji.
• Podkreślała znaczenie fonetycznego podejścia w nauczaniu czytania.

---

5. Rudolf Steiner (1861–1925)

• Twórca pedagogiki waldorfskiej, który nie zajmował się bezpośrednio dysleksją, ale jego podejście do edukacji uwzględniało indywidualne różnice w rozwoju dzieci.
• W pedagogice waldorfskiej stosuje się różnorodne metody, które mogą wspierać dzieci z trudnościami w nauce, w tym z dysleksją, takie jak rozwijanie koordynacji ruchowej i integracja zmysłów.

---

6. Maria Montessori (1870–1952)

• Znana z opracowania metody Montessori, która uwzględniała nauczanie multisensoryczne i indywidualne podejście do każdego dziecka.
• Chociaż nie koncentrowała się na dysleksji jako takiej, jej metoda wspiera dzieci z trudnościami w uczeniu się, stawiając na rozwój percepcji i motoryki małej.

---

7. Lev Wygotski (1896–1934)

• Radziecki psycholog i pedagog, który badał rozwój poznawczy dzieci i wpływ środowiska społecznego na naukę.
• Jego koncepcja „strefy najbliższego rozwoju” (ZPD) wskazuje, że dzieci z dysleksją mogą osiągać lepsze wyniki dzięki wsparciu dorosłych lub bardziej kompetentnych rówieśników.

---

8. Jean Piaget (1896–1980)

• Szwajcarski psycholog, który opracował teorię rozwoju poznawczego dziecka.
• Chociaż nie zajmował się bezpośrednio dysleksją, jego badania nad etapami rozwoju i integracją percepcji dostarczyły podstaw do zrozumienia problemów w uczeniu się.

---

9. Fernald Grace (1879–1950)

• Amerykańska badaczka, która opracowała metodę Fernald, opartą na multisensorycznym podejściu do nauki czytania.
• Jej metoda polegała na wykorzystywaniu wzroku, słuchu, dotyku i ruchu, co okazało się skuteczne dla dzieci z dysleksją.

---

10. Victor Doman (1919–2013)

• Twórca programów rehabilitacyjnych dla dzieci z zaburzeniami neurologicznymi.
• Skupił się na rozwijaniu funkcji mózgu, co może pomóc również dzieciom z trudnościami w nauce, w tym z dysleksją.

---

Współczesne podejścia

Obecnie wielu badaczy i praktyków, takich jak Sally Shaywitz, autor „Overcoming Dyslexia,” oraz Reid Lyon, kontynuuje badania nad mechanizmami dysleksji i jej terapią. Szczególną uwagę zwraca się na wczesną diagnozę, terapię fonologiczną oraz nauczanie multisensoryczne.

Każdy z tych badaczy i pedagogów wniósł istotny wkład w zrozumienie i wsparcie dzieci z dysleksją. Dzięki ich pracom współczesne metody są bardziej skuteczne i dostosowane do indywidualnych potrzeb dzieci.

Kłopoty w wieku przedszkolnym – co może wskazywać na dysleksję?

Wiek przedszkolny (3-5 lat) to okres intensywnego rozwoju dziecka, w którym zauważalna może być szeroka gama trudności, które mogą wskazywać na przyszłe problemy z nauką czytania i pisania, a także na ryzyko wystąpienia dysleksji. Poniżej przedstawiamy najważniejsze objawy, na które warto zwrócić uwagę.

1. Motoryka duża

Dzieci w tym wieku mogą wykazywać trudności w zakresie sprawności ruchowej, które mogą wskazywać na problemy z integracją sensoryczną. Objawy to m.in.:

• Słaba koordynacja ruchowa, trudności z utrzymaniem równowagi (np. podczas chodzenia po krawężniku).
• Niezdarna zabawa, trudności w nauce jazdy na rowerku trójkołowym, hulajnodze.
• Opóźnienia w nauce trudniejszych umiejętności ruchowych, takich jak bieganie, skakanie, jazda na nartach, łyżwach czy rowerze.

2. Motoryka mała

Trudności w zakresie sprawności manualnej mogą wpływać na rozwój zdolności do rysowania, pisania czy wykonywania czynności samoobsługowych, takich jak:

• Problemy z zapinaniem guzików, sznurowaniem butów.
• Niezręczność w zabawach manipulacyjnych (np. nawlekanie koralików, układanie puzzli).
• Problemy z precyzyjnym trzymaniem narzędzi (np. ołówka), trudności w nauce pisania.

3. Koordynacja wzrokowo-ruchowa

Problemy z integracją wzroku i ruchu mogą objawiać się w następujący sposób:

• Trudności w rysowaniu podstawowych kształtów (np. koła w wieku 3 lat, kwadratu w wieku 4 lat, trójkąta w wieku 5 lat).
• Problemy z układaniem klocków, rysowanie w sposób prymitywny, brak chęci do tworzenia szczegółowych rysunków.
• Trudności w rzucaniu i łapaniu piłki, brak umiejętności odtwarzania złożonych wzorców geometrycznych.

4. Funkcje językowe

Dzieci z dysleksją mogą mieć trudności z rozwojem mowy, co przejawia się w:

• Opóźnionym rozwoju mowy, trudnościami w artykulacji i wypowiadaniu trudnych wyrazów.
• Zniekształcaniem słów, np. „susa” zamiast „szusza”, „karoca” zamiast „korona”.
• Trudnościami w zapamiętywaniu i powtarzaniu wierszy, piosenek oraz krótkich wierszyków.
• Błędami gramatycznymi w wypowiedziach, nieprawidłowym używaniem wyrażeń przestrzennych (np. nad-pod, za-przed).
• Problemy z rozpoznawaniem i różnicowaniem głosków, np. „k” i „g”, „z” i „s”.

5. Lateralizacja

W tym wieku dzieci mogą jeszcze nie mieć wykształconej preferencji jednej ręki, co objawia się:

• Brakiem ustalenia ręki dominującej, co może prowadzić do oburęczności.
• Trudnościami w wskazywaniu prawej i lewej ręki, myleniem ich.

6. Funkcje wzrokowe

Dzieci mogą mieć trudności z rozpoznawaniem i przetwarzaniem informacji wzrokowych, co może objawiać się:

• Problemy z identyfikowaniem kształtów podobnych (np. liter, figur geometrycznych).
• Trudnościami w składaniu elementów według wzoru (np. układanki, mozaiki).
• Trudności w rozróżnianiu obiektów o podobnych kształtach lub w różnych orientacjach przestrzennych.

7. Orientacja w schemacie ciała i przestrzeni

Zaburzenia orientacji przestrzennej mogą przejawiać się w:

• Trudnościami w wskazywaniu części ciała przy używaniu terminów „prawe-lewe”.
• Trudnościami w określaniu kierunków w przestrzeni (np. na prawo, na lewo).
• Problemami z orientowaniem się w czasie, np. z określeniem pory roku, dnia.

8. Czytanie i pisanie

Trudności w nauce czytania i pisania są jednym z kluczowych objawów dysleksji. Objawy te obejmują:

• Trudności w nauce czytania, wolne tempo czytania, głoskowanie wyrazów, przekręcanie słów, niezrozumienie przeczytanego tekstu.
• Problemy z pisaniem, takie jak pisanie liter i cyfr w sposób zwierciadlany lub zapisywanie wyrazów od prawej do lewej.
• Trudności z zapamiętywaniem liter alfabetu, cyfr, dni tygodnia, nazw pór roku czy miesięcy.
• Wolne tempo nazywania obrazków i cyfr, trudności z powtarzaniem sekwencji cyfr i słów z pamięci.

Wiek 6-7 lat – objawy nasilają się

Wraz z rozwojem dziecka, objawy mogą się nasilać, szczególnie w zakresie motoryki, funkcji językowych i zdolności poznawczych. Dzieci mogą borykać się z problemami w nauce pisania, czytania, a także w wykonywaniu precyzyjnych czynności manualnych. Warto zwrócić uwagę na dalszy rozwój i wczesną interwencję, aby wspierać dziecko w pokonywaniu trudności.

Diagnoza

Diagnoza dysleksji u dzieci w wieku przedszkolnym wymaga skrupulatności i wieloaspektowego podejścia. Nauczyciel, choć nie jest specjalistą w zakresie diagnozy dysleksji, może przeprowadzić wstępną obserwację dziecka, która pomoże wskazać ewentualne problemy rozwojowe i językowe, wymagające dalszej konsultacji z psychologiem lub terapeutą. Oto kroki, jakie może podjąć nauczyciel w celu przeprowadzenia diagnozy wstępnej:

1. Obserwacja dziecka

Nauczyciel powinien uważnie obserwować dziecko, szczególnie pod kątem trudności w obszarach:

• Motoryka dużej i małej (np. trudności w utrzymaniu równowagi, niezdarność, problemy w nauce jazdy na rowerze lub trzymania ołówka).
• Koordynacja wzrokowo-ruchowa (np. trudności w rysowaniu, budowaniu z klocków, układaniu puzzli).
• Funkcje językowe (np. opóźniony rozwój mowy, trudności w artykulacji, przekręcanie słów).
• Lateralizacja (np. brak wyraźnej preferencji ręki).
• Orientacja w przestrzeni i czasie (np. trudności w rozróżnianiu stron świata, określeniu pór roku).
• Trudności w nauce czytania i pisania (np. opóźniona umiejętność rozpoznawania liter, pisanie od prawej do lewej).

2. Zbieranie informacji od rodziców

Ważne jest, aby nauczyciel skontaktował się z rodzicami dziecka, aby dowiedzieć się, czy podobne trudności występują w domu. Zbieranie informacji o wcześniejszym rozwoju dziecka (np. pierwszy kontakt z mową, opóźnienia w rozwoju motorycznym) pozwala na szerszy kontekst problemu.

3. Zastosowanie narzędzi diagnostycznych

Chociaż nauczyciel nie jest uprawniony do stawiania diagnozy, może używać prostych narzędzi wspierających obserwację:

• Testy sprawności manualnej: zabawy, które angażują motorykę małą, takie jak nawlekanie koralików, rysowanie prostych kształtów.
• Zadania wymagające koordynacji wzrokowo-ruchowej: np. zabawy z klockami, puzzle, kolorowanki.
• Ćwiczenia językowe: powtarzanie trudnych słów, opowiadanie historii, rozpoznawanie i nazywanie przedmiotów na obrazkach.

4. Zgłoszenie dziecka do specjalisty

Na podstawie obserwacji nauczyciel może zauważyć, że dziecko ma trudności, które mogą wskazywać na dysleksję lub inne zaburzenia rozwojowe. Należy wtedy skonsultować się z psychologiem dziecięcym, pedagogiem specjalnym lub logopedą, którzy przeprowadzą bardziej szczegółową diagnozę. Często w przedszkolach lub szkołach są dostępni specjaliści, którzy mogą wesprzeć dziecko i pomóc w dalszej diagnozie.

5. Dokumentowanie trudności

Nauczyciel powinien prowadzić szczegółową dokumentację dotyczącą obserwacji dziecka, aby mieć pełen obraz rozwoju dziecka w różnych obszarach. Zapisywanie trudności i postępów w różnych zadaniach pozwala na monitorowanie sytuacji i wczesne reagowanie w przypadku zauważenia nieprawidłowości.

6. Współpraca z innymi nauczycielami i specjalistami

Ważne jest, aby nauczyciel współpracował z innymi osobami, które pracują z dzieckiem, aby uzyskać pełniejszy obraz sytuacji. Warto także zorganizować spotkania zespołu pedagogicznego, który wspólnie oceni, czy dziecko wykazuje objawy dysleksji, i podejmie decyzję o dalszych krokach.

Należy pamiętać, że wczesna diagnoza i interwencja są kluczowe dla dziecka z trudnościami w nauce, w tym z dysleksją. Nauczyciel pełni ważną rolę w dostrzeganiu tych trudności na wczesnym etapie, ale ostateczna diagnoza powinna być postawiona przez specjalistów.

Wybrane publikacje dotyczące problematyki dysleksji wydane w latach 2020–2024:

1. Krasowicz-Kupis, Grażyna. Nowa psychologia dysleksji. Gdańsk: Harmonia Universalis, 2020.
   Książka przedstawia najnowsze zmiany w rozumieniu dysleksji, wyniki aktualnych badań oraz trendy w diagnozie i terapii tego zaburzenia.

   Empik

2. Davis, Ronald. Dar dysleksji. Tłum. Anna Dodziuk. Warszawa: Wydawnictwo Inkluzja, 2024.
   Autor oferuje głęboką analizę dysleksji oraz skuteczne narzędzia i techniki pomagające przezwyciężyć związane z nią wyzwania.

   Wydawnictwo Inkluzja

3. Reid, Gavin. Dysleksja. Podręcznik praktyka. Gdańsk: Grupa Wydawnicza Harmonia, 2020.
   Publikacja skupia się na dzieciach, młodzieży i dorosłych z dysleksją, wyjaśniając istotę zaburzenia oraz uwzględniając czynniki biologiczne, kulturowe i językoznawcze.

   Harmonia

4. Packiam Alloway, Tracy. Przygoda z mapą. Książka o dysleksji. SPEcjalne moce. Warszawa: Wydawnictwo Inkluzja, 2023.
   Książka skierowana do dzieci, wyjaśniająca w przystępny sposób, czym jest dysleksja, oraz oferująca ćwiczenia wspierające rozwój percepcji słuchowej.

   Empik

5. Szymankiewicz, Elżbieta. Dyslektyczne ucho. Zbiór ćwiczeń stymulujących rozwój percepcji słuchowej nie tylko dla uczniów z dysleksją. Książka dla nauczyciela. Gdańsk: Grupa Wydawnicza Harmonia, 2021.
   Zbiór ćwiczeń mających na celu stymulację percepcji słuchowej, przeznaczony dla nauczycieli pracujących z dziećmi z dysleksją.

   Empik

6. Szymankiewicz, Elżbieta. Dyslektyczne ucho. Zeszyt ćwiczeń dla ucznia. Gdańsk: Grupa Wydawnicza Harmonia, 2021.
   Zeszyt ćwiczeń dla uczniów, wspierający rozwój percepcji słuchowej, stanowiący uzupełnienie książki dla nauczyciela.

   Empik

7. Reid, Gavin, Green, Shannon. 100 i więcej pomysłów jak pomóc dziecku z dysleksją. Warszawa: Wydawnictwo Inkluzja, 2022.
   Praktyczny poradnik oferujący ponad 100 pomysłów na wsparcie dzieci z dysleksją w codziennym życiu i nauce.

   Empik

8. Bogdanowicz, Marta. Portrety nie tylko sławnych osób z dysleksją. Gdańsk: Grupa Wydawnicza Harmonia, 2021.
   Książka prezentuje sylwetki znanych osób z dysleksją, ukazując ich sukcesy i strategie radzenia sobie z trudnościami.

   Lubimyczytać

9. Bogdanowicz, Marta. Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie. Gdańsk: Grupa Wydawnicza Harmonia, 2020.
   Publikacja omawia problematykę ryzyka dysleksji oraz metody jej diagnozowania u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

   Lubimyczytać

10. Davis, Ronald. Dar dysleksji. Warszawa: Wydawnictwo Inkluzja, 2024.
    Książka oferuje głęboką analizę dysleksji oraz skuteczne narzędzia i techniki pomagające przezwyciężyć związane z nią wyzwania.

    Wydawnictwo Inkluzja

Powyższe publikacje stanowią cenne źródło wiedzy dla rodziców, nauczycieli i specjalistów pracujących z osobami z dysleksją, oferując zarówno teoretyczne podstawy, jak i praktyczne wskazówki.

 Motoryka Duża - Rozwój Dziecka w Wieku Przedszkolnym i Wczesne Objawy Dysleksji

Motoryka duża to podstawowa umiejętność ruchowa, która obejmuje zdolność do wykonywania dużych ruchów ciała, jak bieganie, skakanie czy wspinanie się. Jest to kluczowy element w rozwoju dziecka, który wpływa na jego samodzielność oraz zdolności poznawcze. U dzieci w wieku przedszkolnym rozwój motoryki duży przebiega etapowo, a trudności w tej dziedzinie mogą być pierwszymi sygnałami wskazującymi na ryzyko dysleksji.

Rozwój motoryki dużej w wieku przedszkolnym:

Wiek 3 lata:

• Koordynacja i równowaga: W wieku 3 lat dzieci zaczynają doskonalić swoje umiejętności równowagi i koordynacji. Jednak wciąż mają trudności z takimi czynnościami jak skakanie na jednej nodze, czy utrzymanie równowagi przez dłuższy czas.
• Wskazówki rozwojowe: W tym wieku dzieci potrafią już biegać, wspinać się na niskie przeszkody, przechodzić po liniach i robić małe kroki w kierunku skakania.
• Ruchy dużych grup mięśni: Dzieci potrafią rzucać i chwytać większe przedmioty (np. woreczek), ale jeszcze nie opanowały precyzyjnych i skoordynowanych ruchów.

Wiek 4 lata:

• Koordynacja nóg i rąk: W wieku 4 lat dzieci mogą zacząć wykonywać bardziej złożone ruchy, jak skakanie na obu nogach, chodzenie po krawężniku czy rzucanie przedmiotów na odległość.
• Działania związane z równowagą: Dziecko może wykonywać bardziej precyzyjne ruchy, jak np. przechodzenie przez linie narysowane na ziemi, ale jeszcze może mieć trudności z koordynowaniem równocześnie nóg i rąk.

Wiek 5-6 lat:

• Pewność ruchów: Dzieci w wieku 5-6 lat są już w stanie wykonywać takie czynności jak skakanie na jednej nodze, bieganie w górę i w dół po schodach, a także bawić się w bardziej zorganizowane gry zespołowe, jak piłka nożna czy koszykówka.
• Koordynacja ciała: Dzieci stają się bardziej pewne siebie i zaczynają wykonywać ruchy z większą precyzją, rozwijając ogólną sprawność motoryczną.

Objawy dysleksji związane z motoryką dużą:

Choć każde dziecko rozwija się w swoim własnym tempie, istotne jest zwrócenie uwagi na ewentualne trudności w zakresie motoryki dużej, które mogą świadczyć o problemach z dysleksją. U dzieci w wieku przedszkolnym, mogą pojawić się następujące trudności:

1. Trudności z równowagą: Dzieci, które mają problem z dysleksją, mogą mieć trudności w utrzymaniu równowagi podczas zabaw ruchowych, np. wchodzenia na drabinki, chodzenia po wąskiej linii czy skakania na jednej nodze.
2. Koordynacja: Problemy z synchronizowaniem ruchów nóg i rąk (np. podczas rzucania lub łapania piłki) mogą być sygnałem wskazującym na trudności motoryczne związane z rozwojem umiejętności czytania i pisania.
3. Niezręczność: Dzieci z ryzykiem dysleksji mogą wykazywać się niezręcznością, łatwo się potykając, przewracając czy wpadając na przeszkody podczas zabawy.

Ćwiczenia rozwijające motorykę dużą u dzieci w wieku przedszkolnym:

Wiek 3 lata:

Ćwiczenia w domu:

1. Chodzenie po linii: Na podłodze narysuj prostą linię taśmą i zachęć dziecko do chodzenia po niej, ćwicząc równowagę.
2. Turlanie woreczka: Dziecko turla woreczek na podłodze, ćwicząc precyzyjność i koncentrację.
3. Chodzenie z woreczkiem na głowie: Dziecko stawia woreczek na głowie i chodzi, rozwijając równowagę.

Ćwiczenia w przedszkolu:

1. Zabawy z piłką: Rzucanie i chwytanie piłki, aby rozwijać koordynację ręka-oko.
2. Wspólne skakanie w kółko: Ćwiczenie skakania na dwóch nogach lub skakania przez obręcze.
3. Chodzenie po przeszkodach: Przechodzenie po niskich przeszkodach, jak np. mini-mostki czy linie.

Wiek 4 lata:

Ćwiczenia w domu:

1. Skakanie na dwóch nogach: Skakanie na dwóch nogach w różnych kierunkach.
2. Turlanie piłki: Dziecko turla piłkę do siebie, rozwijając zdolności motoryczne i koordynację.
3. Chodzenie po krawężniku: Dziecko ćwiczy równowagę, starając się przejść po krawężniku.

Ćwiczenia w przedszkolu:

1. Skakanie na jednej nodze: Ćwiczenia pomagające rozwijać zdolności równowagi.
2. Gimnastyka: Proste układy ruchowe, takie jak: wstawanie, klękanie, kucanie.
3. Zabawy na drabinkach: Przechodzenie po drabinkach w różnych kierunkach.

Wiek 5-6 lat:

Ćwiczenia w domu:

1. Skakanie przez przeszkody: Skakanie przez niskie przeszkody, np. lina rozciągnięta na podłodze.
2. Zabawy w rzucanie i łapanie piłki: Rozwijanie precyzji ruchów ręki i koordynacji z oczami.
3. Rysowanie w powietrzu: Dziecko rysuje duże figury (okręgi, linie) w powietrzu, rozwijając motorykę ręki.

Ćwiczenia w przedszkolu:

1. Zabawy z piłką: Gra w rzucanie i chwytanie piłki w parach.
2. Bieganie i zmiany kierunków: Zabawy biegowe w zmieniających się kierunkach, np. slalom.
3. Ćwiczenia w parach: Wspólne wykonywanie układów ruchowych w parach, np. trzymanie się za ręce i skakanie razem.

Przeciwdziałanie problemom z motoryką dużą:

Warto pamiętać, że odpowiednie ćwiczenia i regularne wykonywanie zadań rozwijających motorykę dużą w przedszkolu i w domu mogą znacząco pomóc dzieciom w rozwijaniu zdolności, a także zapobiegać przyszłym trudnościom związanym z nauką czytania i pisania. Wspieranie dziecka, które ma trudności z koordynacją ruchową, ma kluczowe znaczenie w walce z ryzykiem dysleksji.

 Motoryka Mała - Rozwój Dziecka w Wieku Przedszkolnym i Wczesne Objawy Dysleksji

Rozwój małej motoryki u dzieci w wieku przedszkolnym jest kluczowym aspektem ogólnego rozwoju dziecka, wpływającym na jego zdolności do nauki i codzienne funkcjonowanie. Prace takich psychologów jak Jean Piaget czy Lew Wygotski dostarczają cennych wskazówek na temat tego, jak dzieci rozwijają zdolności motoryczne, w tym małą motorykę, w kontekście ich rozwoju poznawczego, społecznego i emocjonalnego. Przeanalizujmy te teorie w kontekście rozwoju małej motoryki, a następnie dokonajmy charakterystyki tego rozwoju w wieku przedszkolnym.

Jean Piaget i rozwój małej motoryki

Jean Piaget, szwajcarski psycholog, jest znany ze swojej teorii rozwoju poznawczego, która opisuje etapy rozwoju dziecka. Jego teoria jest szczególnie pomocna w zrozumieniu, jak mała motoryka wpływa na inne aspekty rozwoju, takie jak zdolności intelektualne i społeczne. Piaget wyróżnia cztery główne etapy rozwoju poznawczego, które mogą mieć wpływ na rozwój małej motoryki:

1. Sensoryczno-motoryczny (0–2 lata): Piaget twierdził, że w tym okresie dziecko rozwija zdolności motoryczne w kontekście bezpośredniego doświadczania świata. Dzieci uczą się poprzez ruch, manipulowanie przedmiotami i interakcje z otoczeniem. Chociaż w tym okresie nie mówi się jeszcze o precyzyjnej małej motoryce, to jednak już wtedy dziecko zaczyna używać rąk do manipulacji przedmiotami, trzymania butelek, chwycenia zabawki.

2. Przedoperacyjne (2–7 lat): W tym okresie dziecko zaczyna rozwijać wyobraźnię, a także zdolności do bardziej precyzyjnych działań motorycznych. Piaget podkreślał, że dzieci w tym wieku zaczynają rozwijać umiejętność rysowania, manipulowania małymi przedmiotami oraz kontrolowania ruchów rąk, choć wciąż w sposób mniej precyzyjny. Mała motoryka jest ściśle związana z rozwojem ich zdolności poznawczych i społecznych, ponieważ umożliwia rozwijanie umiejętności komunikacyjnych poprzez gesty i rysunki.

Lew Wygotski i społeczno-kulturowe aspekty rozwoju małej motoryki

Lew Wygotski, rosyjski psycholog, kładł duży nacisk na rolę interakcji społecznych w rozwoju dziecka. Jego teoria społeczno-kulturowa wskazuje, że rozwój dziecka jest wynikiem interakcji z otoczeniem, w tym z dorosłymi i rówieśnikami. W kontekście małej motoryki, Wygotski zwrócił uwagę na:

1. Strefa najbliższego rozwoju (ZPD): Wygotski twierdził, że dzieci rozwijają swoje zdolności w ramach interakcji z dorosłymi lub bardziej doświadczonymi rówieśnikami, którzy pomagają im w nauce nowych umiejętności. W kontekście małej motoryki oznacza to, że dzieci uczą się precyzyjnych ruchów rękami i palcami dzięki wskazówkom dorosłych i rówieśników, np. pomagając w rysowaniu, wycinaniu, czy manipulowaniu drobnymi przedmiotami. Ta współpraca i wsparcie społeczne pozwalają dziecku rozwijać małą motorykę na wyższym poziomie.

2. Zasada internalizacji: Wygotski zwracał uwagę, że zewnętrzne formy wsparcia (np. pomoc dorosłych) są stopniowo internalizowane przez dziecko, co oznacza, że dziecko zaczyna stosować nabyte umiejętności samodzielnie. Na przykład, pomoc dorosłego w nauce rysowania może doprowadzić do tego, że dziecko będzie w stanie rysować precyzyjniej samodzielnie.

Rozwój małej motoryki w wieku przedszkolnym

Na podstawie teorii Piageta i Wygotskiego możemy zobaczyć, jak rozwój małej motoryki przebiega w wieku przedszkolnym. W tym okresie dziecko rozwija umiejętności manipulacyjne, precyzyjne ruchy palców i dłoni, a także zdolność do angażowania się w bardziej złożone czynności wymagające koordynacji.

1. Wiek 3 lata:

   • Dziecko zaczyna rozwijać zdolności manualne, takie jak trzymanie kredki, rysowanie linii, kolorowanie w obrębie konturów. Chociaż rysunki są jeszcze chaotyczne, to dziecko stara się naśladować formy geometryczne.
   • Zaczyna używać rąk do manipulowania większymi przedmiotami (np. układanie dużych klocków), jednak precyzja i koordynacja ruchów są ograniczone.
   • Samodzielne ubieranie się jest wciąż trudne, dziecko nie radzi sobie jeszcze z zapinaniem guzików, a rąk nie używa z pełną precyzją.

2. Wiek 4 lata:

   • Dziecko potrafi rysować bardziej złożone kształty, jak okręgi, kwadraty, może zacząć rysować prostą postać ludzką.
   • Samodzielnie wycina proste kształty nożyczkami, choć precyzja wycinania może być jeszcze niewielka.
   • Zaczyna porządkować zabawki, rozwiązywać proste puzzle, wykazuje większą zdolność do koncentracji na zadaniach manualnych.

3. Wiek 5-6 lat:

   • Umiejętności manualne są bardziej rozwinięte, dziecko potrafi rysować bardziej szczegółowe postacie, wykazuje wyższą precyzję w rysowaniu.
   • Wycinanie staje się bardziej precyzyjne, a manipulacja drobnymi przedmiotami – bardziej skoordynowana. Dziecko potrafi nawlekać koraliki, składać prostą układankę, czy używać narzędzi do tworzenia.
   • Samodzielnie ubiera się, zapina guziki, wiąże sznurowadła. Wykazuje coraz lepszą kontrolę nad drobnymi ruchami ręki i palców.

Mała motoryka a ryzyko dysleksji

Na podstawie powyższej charakterystyki rozwoju małej motoryki, zauważamy, że trudności w tym zakresie mogą stanowić jeden z wczesnych objawów ryzyka dysleksji. Dzieci z ryzykiem dysleksji mogą wykazywać:

• Problemy z trzymaniem narzędzi pisarskich (długopis, kredka) w sposób odpowiedni.
• Trudności w rysowaniu, kolorowaniu w obrębie konturów, co może wskazywać na problemy z precyzyjnym odwzorowywaniem kształtów i liter.
• Niezręczność w manipulacji drobnymi przedmiotami, jak koraliki czy guziki.
• Problemy w nauce pisania i czytania mogą wynikać z trudności w koordynacji ręka-oko oraz braku precyzji w ruchach ręki i palców.

Wspieranie małej motoryki w przedszkolu i w domu

Rozwój małej motoryki można wspierać zarówno w przedszkolu, jak i w domu, stosując odpowiednie ćwiczenia:

1. Rysowanie i malowanie: Dzieci w wieku przedszkolnym mogą rysować po śladzie, tworzyć figury geometryczne, malować farbami lub palcami. Im więcej precyzyjnych ruchów, tym lepsza kontrola nad małą motoryką.

2. Wycinanie nożyczkami: Wycinanie prostych kształtów (np. kwiatów, zwierząt) pozwala dziecku rozwijać koordynację ręka-oko.

3. Zabawy z drobnymi przedmiotami: Manipulacja koralikami, układanie puzzli, nawlekanie koralików to doskonałe ćwiczenia na rozwój małej motoryki.

4. Samodzielność w codziennych czynnościach: Zachęcanie dziecka do samodzielnego ubierania się, zapinania guzików, wiązania sznurowadeł to świetne ćwiczenia, które rozwijają precyzyjne ruchy.

Rozwój małej motoryki w wieku przedszkolnym jest ściśle powiązany z ogólnym rozwojem dziecka, zarówno w kontekście poznawczym, jak i społecznym. Teorie Piageta i Wygotskiego oferują cenne narzędzia do zrozumienia tego procesu, pokazując, jak rozwój motoryczny współzależny jest z innymi obszarami rozwoju. Wczesne wspieranie małej motoryki poprzez odpowiednie zabawy i ćwiczenia ma istone znaczenie dla przygotowania dziecka do dalszego rozwoju umiejętności czytania, pisania i radzenia sobie w życiu codziennym.

Koordynacja wzrokowo-ruchowa u dzieci w wieku przedszkolnym – rozwój, normy i trudności

Koordynacja wzrokowo-ruchowa, czyli zdolność do synchronizacji wzroku z ruchami ciała, odgrywa kluczową rolę w przygotowaniu dzieci do zadań szkolnych, takich jak pisanie czy czytanie. Zaburzenia w tym obszarze mogą być jednym z pierwszych sygnałów ryzyka dysleksji. W tym artykule omówię rozwój tej zdolności, normy wiekowe oraz możliwe trudności, a także zaproponuję ćwiczenia wspierające.

Rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej: normy wiekowe i trudności

3-latki

• Normy:
  • Rysowanie prostych kształtów, takich jak koło, linia pozioma czy pionowa.
  • Budowanie wieży z dużych klocków (6–8 elementów).
  • Dopasowywanie prostych kształtów do otworów w sorterach.
• Trudności:
  • Nieumiejętność narysowania podstawowych kształtów (np. koła).
  • Brak zainteresowania manipulacyjnymi zabawkami (sortery, klocki).
  • Trudności w prostych zabawach ruchowych, np. rzucanie piłką w kierunku celu.

4-latki

• Normy:
  • Rysowanie bardziej zaawansowanych kształtów, np. kwadratu lub prostych szlaczków na dużych kartkach papieru (nie w liniaturze).
  • Dopasowywanie puzzli o niewielkiej liczbie elementów (6–8 części).
  • Chwytanie i rzucanie małych piłek na niewielką odległość.
• Trudności:
  • Brak precyzji w odwzorowywaniu prostych kształtów.
  • Problemy z układaniem puzzli czy konstrukcji z klocków.
  • Trudności w manipulacji narzędziami, np. kredkami lub farbami.

5-latki

• Normy:
  • Odwzorowywanie kształtów geometrycznych, takich jak trójkąt.
  • Tworzenie prostych wzorów graficznych, np. labiryntów czy szlaczków na większych powierzchniach.
  • Układanie bardziej skomplikowanych puzzli (10–12 elementów).
• Trudności:
  • Nieumiejętność odtworzenia podstawowych wzorów geometrycznych.
  • Trudności z manipulacją drobniejszymi przedmiotami, np. małymi klockami LEGO.
  • Brak precyzji w zabawach ruchowych wymagających integracji wzroku i ruchu, np. rzucanie do celu.

6-latki

• Normy:
  • Tworzenie bardziej szczegółowych obrazków z zachowaniem podstawowych proporcji (np. dom z oknami, drzewo).
  • Wycinanie prostych kształtów nożyczkami oraz klejenie elementów w prace plastyczne.
  • Układanie puzzli z 15–20 elementów.
• Trudności:
  • Brak zainteresowania szczegółowymi zadaniami manualnymi.
  • Niezdolność do odtworzenia prostych obrazków lub liter w sposób zbliżony do wzoru.
  • Niezgrabność w wykonywaniu ruchów wymagających precyzji, np. w grach sportowych czy zabawach zręcznościowych.

Dlaczego warto zwracać uwagę na koordynację wzrokowo-ruchową?

Problemy z integracją wzroku i ruchu mogą w przyszłości prowadzić do trudności w nauce pisania, czytania czy innych szkolnych czynnościach manualnych. Aby uniknąć takich problemów, warto jak najwcześniej:

• Obserwować dziecko – czy realizuje normy odpowiednie do swojego wieku.
• Dostosowywać zadania – uwzględniając naturalne ograniczenia rozwojowe, jak np. unikanie rysowania w liniaturze przed rozpoczęciem nauki pisania.
• Wdrażać zabawy wspierające rozwój – poprzez aktywności manualne i ruchowe odpowiednie dla wieku.

Problemy z koordynacją wzrokowo-ruchową a dysleksja

Zaburzenia w integracji wzroku i ruchu mogą objawiać się:

• Trudnościami w rysowaniu kształtów odpowiednich dla wieku.
• Problemami z układaniem klocków i puzzli.
• Niezgrabnymi, schematycznymi rysunkami.
• Brakiem zainteresowania zabawami wymagającymi precyzyjnych ruchów.

Te trudności mogą sygnalizować ryzyko dysleksji, dlatego tak ważne jest ich wczesne rozpoznanie i wsparcie.

Rozwój koordynacji wzrokowo-ruchowej to fundament sukcesów szkolnych, dlatego warto dbać o ten obszar już od najmłodszych lat. 💡