„Jestem ważny!” – postrzeganie siebie przez dziecko w wieku przedszkolnym
Wiek przedszkolny to czas intensywnego rozwoju emocjonalnego, społecznego i poznawczego. To właśnie wtedy dziecko zaczyna budować swój obraz siebie – tego, kim jest, co potrafi, co lubi i jak postrzegają je inni. To fundament, na którym w przyszłości oprze się jego poczucie własnej wartości, pewność siebie i relacje z ludźmi.
Jak dziecko przedszkolne postrzega siebie?
Dziecko w wieku 3–6 lat zaczyna dostrzegać, że jest odrębną jednostką, z własnymi cechami i uczuciami. Zaczyna mówić: „Ja potrafię!”, „Ja to zrobiłem!”, „To moje!”. To przejaw rodzącego się ego i potrzeby autonomii, ale też ważny element budowania tożsamości.
Na tym etapie dzieci oceniają siebie głównie przez pryzmat reakcji dorosłych – rodziców i nauczycieli. Pochwała, zauważenie wysiłku, okazanie dumy – to wszystko wzmacnia u dziecka pozytywne poczucie własnej wartości. Z kolei krytyka, porównywanie czy zawstydzanie może skutkować niepewnością i lękiem przed podejmowaniem działań.
„Jaki jestem?” – co wpływa na obraz siebie?
Relacje z dorosłymi – Dziecko czuje się ważne i kochane, gdy dorośli okazują mu uwagę, cierpliwość i zrozumienie. Kiedy słyszy: „Widzę, że się starasz”, „To było trudne, ale próbowałeś” – zaczyna wierzyć w siebie.
Zabawa – Podczas zabawy dziecko testuje role, podejmuje wyzwania, uczy się współpracy i wyrażania emocji. To ważna przestrzeń, w której może doświadczyć sukcesu, sprawczości, ale też nauczyć się radzenia sobie z porażką.
Samoocena emocjonalna – Dziecko uczy się nazywać emocje i rozumieć, że wszystkie są ważne. Zdanie: „Jesteś zły, bo nie udało się zbudować wieży – to normalne” daje mu przyzwolenie na przeżywanie i akceptację siebie w różnych stanach.
Porównywanie z innymi – W przedszkolu dzieci zaczynają dostrzegać różnice: „Ola szybciej biega”, „Kuba lepiej rysuje”. Rolą dorosłych jest pokazanie, że każdy rozwija się w swoim tempie i ma swoje mocne strony.
Jak wspierać pozytywny obraz siebie u dziecka?
Zamiast oceniać – opisuj: Zamiast mówić „ładnie narysowałeś”, spróbuj: „Widzę, że długo nad tym pracowałeś – ile szczegółów!”.
Unikaj porównań: Każde dziecko jest inne. Skup się na jego indywidualnych postępach i możliwościach.
Dawaj przestrzeń do wyboru: Dziecko, które może decydować – np. co dziś ubierze czy którą książkę przeczytacie – czuje, że ma wpływ.
Ucz akceptacji emocji: Mów o emocjach, czytaj książki z bohaterami przeżywającymi trudności. Ucz, że porażka to nie koniec, tylko lekcja.
Twórz atmosferę bezpieczeństwa: Dziecko potrzebuje wiedzieć, że jest kochane – nie za to, co robi, ale za to, kim jest.
Postrzeganie siebie w wieku przedszkolnym to fundament zdrowego rozwoju psychicznego. To, co dziecko usłyszy o sobie dziś, często będzie powtarzało sobie przez całe życie. Dając mu uwagę, ciepło i przestrzeń na bycie sobą – budujemy człowieka, który wierzy w swoją wartość i ma odwagę być sobą. Zabawy wspierające postrzeganie siebie
Dzieci najłatwiej uczą się przez doświadczenie i zabawę. Oto kilka aktywności, które pomagają im budować pozytywny obraz siebie, wzmacniają pewność i uczą akceptacji siebie i innych.
1. Lustro pełne dobrych słów
Cel: wzmacnianie poczucia własnej wartości
Potrzebne: lusterko (lub rama do „lustra”), karteczki samoprzylepne, długopisy
Opis: Dziecko patrzy w lustro i mówi coś miłego o sobie: „Lubię swoje oczy”, „Jestem dobrym kolegą”. Nauczyciel lub rodzic zapisuje te słowa na karteczce i przykleja do lustra. Z czasem powstaje lustro pełne dobrych słów. Można też zaprosić dzieci, by nawzajem mówiły sobie komplementy.
2. Moje supermoce
Cel: rozpoznawanie mocnych stron
Potrzebne: kartki, kredki
Opis: Dzieci rysują siebie jako superbohaterów. Potem opowiadają, jaka jest ich „supermoc” – np. pomoc innym, szybkie bieganie, odwaga w mówieniu prawdy. Zajęcie pokazuje dzieciom, że każdy ma coś wyjątkowego w sobie.
3. Balonik emocji
Cel: nauka nazywania i akceptacji emocji
Potrzebne: baloniki, flamastry
Opis: Dzieci dmuchają balonik i rysują na nim emocję, którą dziś czują (np. złość – burzowa chmurka, radość – słońce). Potem opowiadają, co sprawiło, że się tak czują. Zabawa uczy, że każda emocja jest ważna i ma swoje miejsce.
4. Kto to taki?
Cel: budowanie pozytywnych relacji i samooceny
Opis: Jedno dziecko siada tyłem, a inne mówią o nim coś miłego, nie zdradzając imienia: „Ta osoba często się uśmiecha”, „Zawsze pożycza kredki”. Potem pytają: „Kto to może być?”. Gdy dziecko się domyśli, słyszy wiele miłych słów o sobie.
5. Moje „ja” w pudełku
Cel: poznawanie siebie
Potrzebne: małe pudełka, rysunki, zdjęcia, przedmioty
Opis: Dziecko tworzy „pudełko o mnie” – wkłada do środka rzeczy, które lubi, które go przedstawiają, np. zdjęcie rodziny, rysunek ulubionego zwierzaka, kamień z wakacji. Następnie opowiada grupie o zawartości. Ćwiczenie uczy dzieci zauważania swojej wyjątkowości i wyrażania siebie.
6. Kolorowe ślady
Cel: budowanie pewności siebie i świadomości ciała
Potrzebne: duży arkusz papieru, farby
Opis: Dzieci malują swoje dłonie lub stopy farbą i odciskają je na papierze. Obok odcisku nauczyciel zapisuje: „To ślad Kasi – odważnej dziewczynki”, „To Julek – superpomocnik”. Z arkusza można zrobić wystawę pod hasłem: „Jacy jesteśmy?”.
Zabawa jest naturalnym językiem dziecka. To w niej odkrywa, kim jest, co potrafi i jak reaguje świat. Dając dzieciom przestrzeń do wyrażania siebie, zauważając ich emocje i wspierając mocne strony – uczymy je nie tylko postrzegania siebie, ale i… kochania siebie.
