ICD-11 INTERNATIONAL CLASSIFICATION OF DISEASES, 11TH REVISION

 ICD-11 i jego wpływ na diagnozowanie oraz dokumentację spektrum autyzmu

ICD-11 (International Classification of Diseases, 11th Revision) jest najnowszą wersją klasyfikacji chorób opracowaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Wprowadzona w 2022 roku, zmienia sposób, w jaki diagnozuje się zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD). Te zmiany mają wpływ na praktykę kliniczną, dokumentację oraz proces diagnozowania.

Kluczowe cechy ICD-11 w kontekście spektrum autyzmu:

1. Jednolita kategoria diagnostyczna:

   • ICD-11 zastępuje wcześniejsze, rozdrobnione kategorie diagnostyczne (np. autyzm dziecięcy, zespół Aspergera, całościowe zaburzenia rozwojowe – PDD-NOS) jedną wspólną kategorią: zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD).
   • Podejście to odzwierciedla fakt, że różne formy autyzmu są wariacjami tej samej podstawowej grupy trudności, które różnią się jedynie intensywnością objawów.

2. Nowe kryteria diagnostyczne:

   • Zmniejszono liczbę głównych obszarów objawów z trzech (w ICD-10) do dwóch:
     1. Trudności w interakcjach społecznych i komunikacji.
     2. Powtarzalne wzorce zachowań, zainteresowań lub aktywności.
   • Podkreśla się, że objawy muszą być obecne od wczesnego dzieciństwa, ale ich wpływ na funkcjonowanie może stać się bardziej widoczny na późniejszych etapach życia.

3. Uwzględnienie poziomu funkcjonowania i wsparcia:

   • ICD-11 wprowadza bardziej szczegółowy opis indywidualnych potrzeb i trudności w funkcjonowaniu osoby z ASD.
   • Zamiast klasyfikować osoby według podtypów, system opisuje poziomy wsparcia wymagane w różnych obszarach życia, takich jak komunikacja, samodzielność czy radzenie sobie w społeczeństwie.

4. Współistniejące zaburzenia:

   • ICD-11 umożliwia lepsze uwzględnienie współistniejących zaburzeń, takich jak upośledzenie umysłowe, ADHD, zaburzenia lękowe czy depresyjne. Są one diagnozowane jako oddzielne, ale powiązane trudności.

Wpływ ICD-11 na proces diagnozowania:

1. Uproszczenie diagnostyki:

   • Dzięki zintegrowaniu wcześniejszych podtypów autyzmu, lekarze i specjaliści skupiają się na głównych cechach spektrum autyzmu, zamiast decydować, czy dana osoba spełnia kryteria konkretnej podkategorii (np. zespół Aspergera).

2. Indywidualizacja diagnozy:

   • System opiera się na szczegółowym opisie poziomu funkcjonowania osoby i jej potrzeb. To oznacza, że dokumentacja diagnostyczna powinna zawierać nie tylko samą diagnozę ASD, ale także szczegóły dotyczące obszarów wymagających wsparcia.

3. Zmiana narzędzi diagnostycznych:

   • Niektóre standardowe narzędzia diagnostyczne (np. ADOS-2 czy SCQ) są dostosowywane do nowego systemu, aby lepiej pasowały do kryteriów ICD-11.
   • Specjaliści muszą być przeszkoleni w rozpoznawaniu objawów zgodnie z nową klasyfikacją.

Wpływ ICD-11 na dokumentację:

1. Nowy sposób raportowania:

   • Diagnoza ASD powinna być dokumentowana jako pojedyncza kategoria, z opisem indywidualnych trudności i poziomów funkcjonowania.
   • Przykład: „Zaburzenie ze spektrum autyzmu, wymagające umiarkowanego wsparcia w obszarze komunikacji i samodzielności.”

2. Konieczność szczegółowego opisu:

   • W dokumentacji medycznej i edukacyjnej należy uwzględnić specyficzne trudności, takie jak:
     • Problemy z interakcjami społecznymi.
     • Powtarzalne zachowania lub wąskie zainteresowania.
     • Współistniejące zaburzenia (np. zaburzenia lękowe, trudności w nauce).

3. Znaczenie dla interwencji i terapii:

   • Dokumentacja zgodna z ICD-11 może być bardziej przydatna w planowaniu terapii i interwencji, ponieważ zawiera szczegółowe informacje o poziomie wsparcia, a nie tylko ogólną diagnozę.

 

Zmiana praktyki diagnostycznej – podsumowanie:

Przejście na ICD-11 wymaga:

1. Przeszkolenia specjalistów w nowej klasyfikacji.
2. Aktualizacji narzędzi diagnostycznych i procedur.
3. Przygotowania bardziej szczegółowej dokumentacji medycznej, uwzględniającej indywidualne potrzeby pacjenta.

Zmiany te mają na celu lepsze dopasowanie diagnozy do rzeczywistych potrzeb osób z ASD, co może skutkować bardziej skutecznymi interwencjami i poprawą jakości życia. Jednak wprowadzenie ICD-11 wiąże się również z wyzwaniami, takimi jak dostosowanie się do nowych standardów czy konieczność edukacji personelu medycznego.

 Opis problemu zmiany klasyfikacji ICD-10 na ICD-11 w zakresie spektrum autyzmu

Zmiana klasyfikacji z ICD-10 na ICD-11 (International Classification of Diseases) wprowadziła istotne zmiany w definiowaniu, diagnozowaniu i klasyfikacji zaburzeń ze spektrum autyzmu (ASD). W ICD-10 autyzm był podzielony na różne kategorie diagnostyczne, co niekiedy prowadziło do trudności w postawieniu jednoznacznej diagnozy i rozróżnieniu poszczególnych form zaburzenia. ICD-11 wprowadza uproszczenie i bardziej spójne podejście, koncentrując się na jednolitej koncepcji spektrum autyzmu.

ICD-11 uwzględnia różnorodność objawów autyzmu, od delikatnych po bardziej znaczące, w jednym kontinuum, z opisem indywidualnych potrzeb i trudności. Podkreśla się także rolę środowiskowych i funkcjonalnych aspektów życia osoby z ASD, co pozwala na bardziej zindywidualizowane podejście terapeutyczne i diagnostyczne.

Tabela: Różnice i podobieństwa w klasyfikacji ICD-10 i ICD-11 dotyczące spektrum autyzmu

 

 

Kategoria	ICD-10	ICD-11	Wspólne cechy
	charakterystyka	charakterystyka
Terminologia	Różne nazwy: autyzm dziecięcy, zespół Aspergera, inne całościowe zaburzenia rozwojowe	Jednolita nazwa: Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD)	Uznanie autyzmu za zaburzenie neurorozwojowe
Struktura klasyfikacji	Kilka odrębnych kategorii diagnoz, np. autyzm dziecięcy, zespół Aspergera, PDD-NOS	Jedna kategoria z możliwością określenia współistniejących cech i poziomów funkcjonowania	Uwzględnienie zróżnicowanego obrazu klinicznego
Kryteria diagnostyczne	Podział na trzy główne grupy objawów: interakcje społeczne, komunikacja, ograniczone wzorce zachowań	Dwa główne obszary: trudności w interakcjach społecznych i komunikacji oraz powtarzalne wzorce zachowań	Oparcie diagnozy na podstawowych deficytach w komunikacji społecznej i zachowaniach
Zespół Aspergera	Osobna kategoria diagnostyczna	Zniesienie odrębnej kategorii, włączenie do spektrum autyzmu	Rozpoznanie podobieństw między zespołem Aspergera a innymi formami autyzmu
Funkcjonowanie	Brak jasno określonych poziomów funkcjonowania	Opis poziomów wsparcia w zakresie funkcjonowania (np. komunikacja, samodzielność)	Uwzględnienie indywidualnych potrzeb osób z ASD
Współistniejące zaburzenia	Rozpoznawane jako oddzielne diagnozy	Możliwość uwzględnienia współistniejących trudności w ramach diagnozy (np. upośledzenie umysłowe)	Uznanie częstego współwystępowania innych zaburzeń, np. ADHD, zaburzeń lękowych

 

 Główne zmiany w ICD-11

1. Jednolita kategoria ASD: W ICD-11 wszystkie formy autyzmu zostały zintegrowane w jedną kategorię. Eliminacja odrębnych diagnoz, takich jak zespół Aspergera, upraszcza system i lepiej odzwierciedla kontinuum objawów.
2. Dwa główne obszary objawów: W ICD-11 zmniejszono liczbę kryteriów diagnostycznych z trzech do dwóch: trudności w interakcjach społecznych i komunikacji oraz powtarzalne wzorce zachowań i zainteresowań. Ten podział jest bardziej spójny z aktualnym stanem wiedzy naukowej.
3. Uproszczenie klasyfikacji: Poprzez odejście od sztywnych kategorii, ICD-11 pozwala lepiej uwzględnić różnorodność objawów i poziomów funkcjonowania osób z ASD.
4. Poziomy wsparcia: W ICD-11 wprowadzono opis poziomu wsparcia, jaki osoba z ASD może potrzebować, co pozwala na lepsze dopasowanie terapii i interwencji.
5. Współistniejące trudności: Nowy system umożliwia bardziej kompleksowe uwzględnienie innych trudności, które mogą współwystępować z ASD.

Zmiana ta była odpowiedzią na potrzeby kliniczne i społeczne, aby diagnoza była bardziej elastyczna, indywidualna i odpowiadająca aktualnym standardom medycyny oraz oczekiwaniom osób z ASD i ich rodzin.

Obecnie pełna polska wersja językowa ICD-11 nie jest jeszcze dostępna. Prace nad tłumaczeniem i wdrożeniem ICD-11 w Polsce są w toku, koordynowane przez Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego we współpracy z Ministerstwem Zdrowia oraz Centrum e-Zdrowia.

Via Medica

Jednakże, dostępne są już niektóre zasoby w języku polskim:

• Wyszukiwarka ICD-11: Polska wersja językowa Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych - ICD-11 jest dostępna online. Możesz z niej skorzystać, aby przeglądać poszczególne kategorie i kody.

  eZdrowie

• Artykuły naukowe: Istnieją publikacje omawiające zmiany wprowadzone w ICD-11 w porównaniu do ICD-10, które mogą dostarczyć szczegółowych informacji na temat nowej klasyfikacji.

  Psychiatria Polska

Warto również regularnie sprawdzać oficjalną stronę Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) poświęconą ICD-11, gdzie publikowane są aktualizacje i materiały pomocnicze.

ICD-11

Jak pomóc dziecku ze spektrum autyzmu w adaptacji do zmian?

Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD) często zmagają się z trudnościami
w adaptacji do zmian, co wynika z ich potrzeby rutyny, porządku i przewidywalności. Takie zachowania są dla nich naturalnym sposobem na radzenie sobie z otaczającym światem, który często bywa pełen nieoczekiwanych wydarzeń. Zrozumienie specyfiki ich funkcjonowania pozwala na skuteczne wsparcie w procesie nauki akceptacji niestałości i dostosowywania się do nowych sytuacji.

W artykule przedstawiamy praktyczne wskazówki, jak wspierać dzieci z ASD w przezwyciężaniu trudności związanych ze zmianami, które są nieodłącznym elementem życia. Kluczowe jest wczesne rozpoczęcie działań wspierających, które umożliwią dziecku lepsze radzenie sobie w zmieniającym się otoczeniu, a także pomogą w budowaniu elastyczności i samodzielności.

Wyzwania związane z adaptacją do zmian

Dzieci z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu przejawiają trudności w adaptowaniu się do zmian. Zazwyczaj lubią rutynę, porządek i poczucie stałości. Świat, który jest uporządkowany i przewidywalny, daje im poczucie bezpieczeństwa. Każda, nawet z pozoru nieistotna zmiana, może mieć ogromne znaczenie dla jakości ich funkcjonowania.

Szybkie i nagłe wprowadzenie zmian może powodować u dzieci z ASD dezorientację, frustrację, a czasem nawet regres w nabytych umiejętnościach. Dlatego tak istotne jest, aby zmiany wprowadzać stopniowo i w sposób przemyślany, równocześnie ucząc dziecko, jak radzić sobie z nowymi sytuacjami.

Praktyczne działania wspierające

1. Przygotowanie do zmian

   • Wprowadzaj zmiany stopniowo i zapowiadaj je z wyprzedzeniem.
   • Używaj wizualnych harmonogramów, aby pokazać dziecku, co je czeka w danym dniu.
   • Małymi krokami zmieniaj znane schematy, np. kolejność zajęć w planie dnia.

2. Oswajanie się z nowościami

   • Regularnie wprowadzaj nowe elementy w codzienne zadania.
   • Rozmawiaj o różnych scenariuszach i alternatywach w sytuacjach problemowych.
   • Stosuj różne pomoce dydaktyczne i zmieniaj ich zastosowanie.

3. Rozwijanie umiejętności społecznych

   • Organizuj zabawy, które modelują sytuacje społeczne.
   • Angażuj dziecko w zajęcia grupowe, które sprzyjają nauce współpracy.

4. Budowanie samodzielności i elastyczności

   • Włączaj dziecko w codzienne obowiązki, np. nakrywanie stołu czy segregowanie ubrań.
   • Ucz dziecko, że przedmioty i sytuacje mogą mieć różne zastosowania.

5. Wsparcie emocjonalne

   • Tłumacz dziecku zasadność wprowadzanych zmian.
   • Bądź przy dziecku w trudnych momentach i ucz je technik relaksacyjnych.

Edukacja otoczenia

Pomoc dziecku z ASD wymaga współpracy wszystkich osób zaangażowanych w jego rozwój – rodziców, nauczycieli, terapeutów. Ważne jest, aby zrozumieli specyfikę jego funkcjonowania i stosowali odpowiednie strategie wspierające. Tworzenie inkluzyjnego środowiska, w którym dziecko czuje się akceptowane, pozwala mu łatwiej radzić sobie z wyzwaniami adaptacyjnymi.

    Pomoc dzieciom ze spektrum autyzmu w adaptacji do zmian wymaga konsekwencji, cierpliwości i indywidualnego podejścia. Wczesne działania pozwalają na rozwijanie elastyczności i umiejętności społecznych, które są niezbędne do funkcjonowania w dynamicznym, pełnym zmian świecie. Kluczem do sukcesu jest wsparcie zarówno w codziennych sytuacjach, jak i w radzeniu sobie z większymi wyzwaniami, które mogą się pojawić na ich drodze.

Uniwersalny zbiór zasad pracy z dziećmi ze spektrum autyzmu (DSA)

Praca z dziećmi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (DSA) wymaga szczególnej wnikliwości, empatii oraz elastyczności. Kluczowym elementem jest dokładne zapoznanie się z istotą tych zaburzeń, ich neuroanatomicznym podłożem, oraz dokładna analiza profilu funkcjonowania dziecka. Poniżej przedstawiamy uniwersalne zasady, które powinny stanowić fundament pracy z dziećmi ze spektrum autyzmu przez rodziców, nauczycieli przedszkolnych oraz specjalistów.

1. Dokładne zrozumienie zaburzeń ze spektrum autyzmu

• Neuroanatomiczne podłoże: Zapoznanie się z badaniami dotyczącymi neuroanatomii i neurobiologii autyzmu pozwala zrozumieć, jakie zmiany w funkcjonowaniu mózgu mogą wpływać na zachowanie dziecka. Zrozumienie tych zmian pomoże w doborze odpowiednich metod terapeutycznych.
• Wnikliwa diagnoza: Każde dziecko z autyzmem jest inne, dlatego ważne jest indywidualne podejście. Warto zapoznać się z historią rozwoju dziecka, obserwować jego zachowanie i odpowiednio zidentyfikować mocne strony oraz obszary wymagające wsparcia.

2. Holistyczne podejście do dziecka

• Profil funkcjonowania dziecka: Należy ocenić wszystkie aspekty funkcjonowania dziecka, zarówno społeczne, emocjonalne, jak i poznawcze. Pomaga to w lepszym zrozumieniu jego potrzeb i trudności, co umożliwia dostosowanie programu terapeutycznego.
• Ważność kontekstu czasowego: Należy wziąć pod uwagę, jak dziecko będzie funkcjonowało w przyszłości. Celem terapii jest nie tylko poprawa umiejętności w krótkim okresie, ale także przygotowanie dziecka do niezależności i samodzielności w dorosłym życiu. To holistyczne podejście jest kluczowe w planowaniu długoterminowych celów.

3. Stabilność i przewidywalność

• Rutyna i porządek: Dzieci ze spektrum autyzmu często czują się komfortowo w uporządkowanym świecie. Warto wprowadzać stabilną rutynę dnia, która zapewni poczucie bezpieczeństwa i zmniejszy lęk związany z nieprzewidywalnością.
• Stopniowa zmiana: Zmiany są trudne do przyjęcia przez dzieci z DSA, dlatego powinny być wprowadzane stopniowo i z wyprzedzeniem. Każda zmiana powinna być wyjaśniona dziecku w sposób jasny i prosty, najlepiej w formie wizualnej (np. zdjęcia, obrazki, plany dnia).

4. Indywidualne podejście do komunikacji

• Adaptacja metod komunikacji: Dzieci z autyzmem mogą mieć trudności z werbalną komunikacją. Dlatego warto stosować różnorodne formy komunikacji, takie jak komunikacja alternatywna i wspomagająca (np. PECS, gesty, tablice komunikacyjne, technologia wspierająca).
• Wzmacnianie komunikacji: Należy stwarzać okazje do komunikacji, zarówno werbalnej, jak i niewerbalnej, i wzmacniać każdą próbę komunikacyjną, nawet jeśli nie jest ona idealna.

5. Wsparcie emocjonalne i społeczne

• Rozpoznawanie emocji: Wspieranie dziecka w rozpoznawaniu i wyrażaniu emocji jest kluczowe. Pomaga to dziecku w lepszym zarządzaniu swoimi uczuciami i w odpowiednich reakcjach w różnych sytuacjach.
• Rozwijanie umiejętności społecznych: Praca nad umiejętnościami społecznymi powinna obejmować naukę odczytywania emocji innych osób, nawiązywania kontaktu wzrokowego, stosowania odpowiednich zwrotów grzecznościowych oraz naukę współpracy w grupie.

6. Odpowiednia edukacja i dostosowanie programu nauczania

• Dostosowanie materiałów dydaktycznych: Warto stosować materiały i pomoce dydaktyczne dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka. Wiele dzieci ze spektrum autyzmu korzysta z materiałów wizualnych, obrazów, piktogramów.
• Indywidualizacja procesu nauczania: Program nauczania powinien być dostosowany do tempa i stylu uczenia się dziecka. Należy unikać presji czasowej, a skupić się na osiąganiu małych celów, które będą stopniowo prowadziły do większych sukcesów.

7. Przygotowanie do przyszłości

• Zwiększanie samodzielności: Należy dążyć do tego, aby dziecko nauczyło się samodzielnie radzić sobie z codziennymi czynnościami, takimi jak jedzenie, ubieranie się czy utrzymywanie porządku.
• Nauka radzenia sobie ze stresem: Dzieci z autyzmem często mają trudności z radzeniem sobie w stresujących sytuacjach. Program terapeutyczny powinien obejmować techniki redukcji stresu, takie jak głębokie oddychanie, medytacja czy inne techniki relaksacyjne.

8. Współpraca z rodziną i innymi specjalistami

• Konsultacje z rodzicami: Regularna komunikacja z rodziną dziecka jest kluczowa. Rodzice są najlepszymi ekspertami w zakresie swojego dziecka i mogą dostarczyć ważnych informacji dotyczących jego potrzeb i reakcji.
• Współpraca z innymi terapeutami: Praca z dzieckiem ze spektrum autyzmu wymaga współpracy wielu specjalistów: psychologów, terapeutów, logopedów, pedagogów, neurologów. Wspólne opracowanie planu terapeutycznego i regularna wymiana informacji zapewniają skuteczność działań.

9. Cierpliwość, elastyczność i konsekwencja

• Cierpliwość: Praca z dzieckiem ze spektrum autyzmu wymaga dużej cierpliwości. Warto pamiętać, że każdy postęp, nawet mały, jest krokiem w dobrą stronę.
• Elastyczność: Trzeba być gotowym do modyfikowania swojego podejścia w zależności od reakcji dziecka i zmieniających się okoliczności.
• Konsekwencja: Należy zachować konsekwencję w działaniach i stosować stałe zasady, co daje dziecku poczucie stabilności i bezpieczeństwa.

Praca z dziećmi z zaburzeniami ze spektrum autyzmu wymaga wiedzy, empatii i zaangażowania. Stosując powyższe zasady, nauczyciele, terapeuci i rodzice mogą skutecznie wspierać dziecko w adaptacji do zmieniającego się świata. Należy pamiętać, że każde dziecko jest inne, a kluczem do sukcesu jest indywidualne podejście oraz współpraca między wszystkimi osobami zaangażowanymi w życie dziecka.