Wczesne przejawy bullyingu – temat poważny już w przedszkolu
Przemoc rówieśnicza, często kojarzona z okresem szkolnym, może pojawić się już w grupie przedszkolnej. Mimo że dzieci w wieku przedszkolnym są dopiero na etapie rozwijania umiejętności społecznych, zdarzają się sytuacje, w których jedno dziecko staje się ofiarą powtarzającego się wykluczania, dokuczania, przezywania, zabierania zabawek czy nawet fizycznych ataków ze strony innego dziecka lub grupy dzieci. Takie zachowania, jeśli są ignorowane, mogą prowadzić do trwałych problemów emocjonalnych u ofiary i zakorzenienia agresywnych wzorców u sprawcy.
Jak rozpoznać przemoc rówieśniczą?
W przedszkolu przemoc rówieśnicza nie zawsze przybiera oczywiste formy. Może objawiać się w sposób subtelny – odmawianiem wspólnej zabawy, ignorowaniem, przezywaniem czy stosowaniem presji grupowej. Zdarza się też przemoc fizyczna: popychanie, bicie, niszczenie prac plastycznych, zabieranie zabawek.
U dziecka doświadczającego bullyingu mogą pojawić się objawy takie jak: niechęć do chodzenia do przedszkola, częste bóle brzucha lub głowy bez przyczyny somatycznej, trudności z zasypianiem, wycofanie, płaczliwość, utrata pewności siebie, regres w zachowaniu (np. powrót do moczenia się, ssania palca).
Rola nauczyciela przedszkola
Nauczyciel jest pierwszą dorosłą osobą, która może zauważyć sygnały przemocy i odpowiednio zareagować. Jego rola jest kluczowa – zarówno w zapobieganiu, jak i w przeciwdziałaniu bullyingowi. Istotne jest:
-
regularne obserwowanie interakcji między dziećmi,
-
tworzenie atmosfery otwartości i bezpieczeństwa w grupie,
-
budowanie kultury szacunku i empatii poprzez zabawy, bajki terapeutyczne, rozmowy o emocjach i ich wyrażaniu,
-
szybkie reagowanie na przemoc: zatrzymanie zachowania, nazwanie go i przekazanie, że jest nieakceptowalne,
-
rozmowa zarówno z dzieckiem, które doświadcza przemocy, jak i ze sprawcą oraz świadkami,
-
współpraca z rodzicami obu stron w atmosferze troski i zrozumienia, a nie oskarżania,
-
konsultacje z psychologiem przedszkolnym w przypadku powtarzających się trudności.
Jak wspierać dziecko – ofiarę przemocy?
Najważniejsze jest okazanie wsparcia i wiary. Dziecko musi wiedzieć, że nie jest winne temu, co je spotyka. Należy mu zapewnić poczucie bezpieczeństwa w grupie, wzmocnić jego pozycję społeczną, a także wspierać rozwój umiejętności społecznych – takich jak asertywność, wyrażanie emocji, proszenie o pomoc.
Warto też pracować nad odbudową poczucia własnej wartości i uczyć dziecko, jak może reagować w trudnych sytuacjach. Nie powinno być pozostawione samo z problemem – potrzebuje opiekuna, który będzie jego sprzymierzeńcem.
Praca z dzieckiem przejawiającym agresję
Zachowania agresywne są często przejawem trudności emocjonalnych, niezaspokojonych potrzeb, a nie „złośliwości”. Dziecko, które krzywdzi innych, potrzebuje pomocy w zrozumieniu swoich emocji, nauczenia się innych sposobów reagowania i rozwiązywania konfliktów.
Nie chodzi o karanie, ale o konsekwencje i naukę: „Nie wolno bić – w tej grupie rozwiązujemy konflikty słowami”. Warto wzmacniać zachowania pozytywne i modelować je poprzez własną postawę oraz zabawy uczące współpracy.
Edukacja całej grupy
Skuteczna profilaktyka bullyingu zaczyna się od edukowania dzieci na temat emocji, komunikacji, współpracy i szacunku. Codzienne rozmowy, zabawy integracyjne, opowieści terapeutyczne, rytuały budujące wspólnotę – to fundament kultury antyprzemocowej. Każde dziecko powinno wiedzieć, że ma prawo do bezpieczeństwa i że dorosły zareaguje, jeśli dzieje się coś trudnego.
Przemoc rówieśnicza w przedszkolu to poważne zjawisko, którego nie wolno bagatelizować. Kluczem jest uważność dorosłych, gotowość do reagowania, budowanie empatycznej atmosfery i wspieranie wszystkich dzieci – zarówno ofiar, jak i sprawców. Przedszkole może stać się miejscem, w którym dziecko uczy się rozumieć siebie i innych, budować zdrowe relacje i doświadczać poczucia przynależności.
