„Jak sensoryczne doświadczenia i ruch kształtują pewność siebie i samoakceptację u najmłodszych”
Dzieci w wieku przedszkolnym przeżywają intensywny rozwój, zarówno fizyczny, jak i emocjonalny. Budowanie świadomości swojego ciała, odkrywanie jego możliwości oraz zmysłowe doświadczanie świata to kluczowe elementy, które pomagają w rozwijaniu poczucia wartości i wiary w siebie. W tym artykule zaprezentuję sposoby, jak poprzez zabawy ruchowe, sensoryczne i świadome doświadczanie ciała, wspierać rozwój małych dzieci i pomagać im poczuć się pewnie w swoim ciele i otaczającym świecie.
1. Rozwój ruchowy to pierwszy język dziecka
Zanim dziecko zacznie mówić, jego ciało mówi za niego: poprzez ruchy, gesty, napięcia, reakcje. Ruch to pierwszy sposób eksplorowania świata i pierwszy sposób doświadczania siebie w relacji z otoczeniem.
Jeśli dziecko czuje, że „może”, „potrafi”, „jest bezpieczne”, to buduje zaufanie do własnego ciała i zmysłów – fundament zdrowego „JA”.
2. Postrzeganie przez zmysły – baza tożsamości i wiary w siebie
Rozwój ruchowy dziecka opiera się na doświadczaniu świata przez systemy zmysłowe:
-
Dotyk (czucie siebie i granic ciała)
-
Równowaga (układ przedsionkowy) – poczucie stabilności, bezpieczeństwa
-
Propriocepcja – świadomość ciała w przestrzeni („wiem, gdzie jestem”)
-
Wzrok, słuch, smak, węch – dostarczają informacji, z których dziecko buduje obraz świata i siebie
Jeśli te zmysły współpracują sprawnie, dziecko ma poczucie orientacji, sprawczości, pewności, co przekłada się na poczucie własnej wartości:
→ „Mogę coś zrobić, mogę wpływać, mogę działać”.
3. Samodzielność przez ruch – klucz do wiary w siebie
Każdy ruch – od pełzania po skakanie – to komunikat wysyłany do mózgu:
→ „Potrafię”.
Dzieci, którym pozwala się próbować (np. samodzielnie wejść na zjeżdżalnię, nieść łyżkę, wspinać się), uczą się zaufania do siebie. To, że czasem upadną, jest częścią nauki.
Kiedy dorosły daje dziecku przestrzeń do działania i mówi:
„Spróbuj. Jestem obok” – wzmacnia jego autonomię i odwagę.
4. Zaburzenia integracji sensorycznej – zagrożenie dla poczucia wartości
Jeśli systemy zmysłowe nie współpracują dobrze (np. dziecko jest nadwrażliwe na dotyk, dźwięki, ma trudności z równowagą), świat może wydawać się chaotyczny i przerażający.
Dziecko może czuć się „gorsze”, „niewystarczające”, wycofane.
Wtedy zamiast rozwijać wiarę w siebie – zaczyna w siebie wątpić.
To dlatego tak ważne jest:
-
rozpoznanie tych trudności (obserwacja, konsultacja z terapeutą SI),
-
stworzenie bezpiecznego środowiska sensorycznego,
-
wspieranie dziecka w jego rytmie.
5. Ruch jako sposób na odreagowanie emocji i budowanie regulacji
Dzieci regulują emocje przez ciało – bieganie, huśtanie, turlanie się to nie „zabawa bez sensu”, tylko proces neurofizjologiczny.
Zaspokojenie potrzeb sensoryczno-ruchowych przekłada się na:
-
lepsze samopoczucie,
-
większą koncentrację,
-
spokój wewnętrzny,
-
i w końcu – większą otwartość na kontakt, naukę, relacje.
Dziecko, które może się poruszać, czuć, doświadczać, wyrażać siebie – czuje się silniejsze.
6. Co może zrobić rodzic lub nauczyciel?
-
Obserwować, nie wyręczać.
-
Dawać czas, nie poganiać.
-
Zachęcać do eksploracji, nie kontrolować każdego kroku.
-
Zamiast chwalić za wynik – zauważać wysiłek i wytrwałość.
Przykłady wspierających komunikatów:
-
„Widzę, że próbujesz sam – to ważne.”
-
„Było trudno, ale nie poddałeś się.”
-
„Twoje ciało dużo potrafi – jesteś silny.”
-
„Zaufałeś sobie – i się udało.”
Rozwój ruchowy i zmysłowy dziecka to nie tylko kwestia sprawności, ale wewnętrzna droga budowania tożsamości.
Każde doświadczenie ciała i zmysłów przekłada się na to, co dziecko myśli o sobie:
→ „Czy mogę ufać sobie?”
→ „Czy mogę ufać światu?”
→ „Czy moje ciało mnie wspiera, czy zawodzi?”
Poczucie własnej wartości u dziecka rośnie wtedy, gdy jego ciało staje się dla niego bezpiecznym domem – sprawnym, kochanym, akceptowanym.
Materiały edukacyjne: JA – moje ciało, moje zmysły, moja siła
Grupa wiekowa: 4–6 lat
Cel zajęć: wspieranie rozwoju sensoryczno-ruchowego oraz budowanie pozytywnego obrazu siebie przez doświadczanie, ruch i współpracę.
Czas trwania: 45 minut
Forma zajęć: aktywności ruchowe, zabawy zmysłowe, rozmowy kierowane, relaksacja.
1. Wprowadzenie – „Moje ciało to JA” (5 minut)
Cel: Zbudowanie uważności na siebie i własne ciało.
Pytania do dzieci:
-
Jakie części ciała znasz?
-
Czego twoje ciało potrafi się nauczyć?
-
Co twoje ciało mówi, kiedy jesteś zmęczony? A kiedy się cieszysz?
Ćwiczenie: „Mapa ciała”
Dzieci kładą się na dużym arkuszu papieru (lub wyobrażają to na macie), nauczyciel/pedagog pyta:
„Gdzie masz nogi? Gdzie brzuch? Gdzie twoje serce? Gdzie mieszkają emocje?”
2. Zabawa ruchowa – „Czy moje ciało potrafi…?” (10 minut)
Zabawa: Dzieci wykonują polecenia:
-
Czy twoje ciało potrafi być lekkie jak piórko?
-
Czy twoje ciało potrafi być silne jak niedźwiedź?
-
Czy twoje ciało potrafi iść po cienkiej linie (linia na podłodze)?
-
Czy twoje ciało potrafi skakać radośnie?
-
Czy potrafi się zatrzymać i być spokojne?
Cel: Zwiększenie świadomości ciała, granic, koordynacji.
3. Doświadczanie zmysłów – „Dotknij, usłysz, poczuj” (15 minut)
Stacje zmysłów:
-
Dotyk: woreczki z różnymi fakturami (kasza, ryż, piasek, gąbka)
-
Wzrok: dopasowywanie kolorów i cieni
-
Równowaga: przejście po linie, stanie na jednej nodze
-
Zapachy: zamknięte słoiczki z cynamonem, cytryną, miętą
-
Propriocepcja: dociskanie piłki między kolanami, turlanie się po macie
Cel: Pobudzenie zmysłów, odwaga w eksploracji, integracja sensoryczna.
4. Rozmowa wspierająca – „Moje supermoce” (5 minut)
Pytania:
-
Co twoje ciało potrafi robić najlepiej?
-
Jak się czujesz, gdy czegoś się nauczysz?
-
Jaką masz dziś siłę w środku?
Cel: Wzmacnianie sprawczości i poczucia sukcesu.
5. Zabawa relaksacyjna – „Mój dom – moje ciało” (5 minut)
Opis: Dzieci leżą na matach, słuchają głosu prowadzącego:
„Twoje ciało to twój dom. Twoje ręce potrafią przytulać. Twoje nogi niosą cię tam, gdzie chcesz. Twój oddech cię uspokaja. Jesteś bezpieczny. Twoje ciało cię wspiera.”
Cel: Wyciszenie, zbudowanie relacji z własnym ciałem, zintegrowanie doświadczeń.
Materiały dodatkowe:
✅ Karta pracy „Moje ciało – moje supermoce”
Dziecko rysuje siebie i dorysowuje:
-
co jego ręce potrafią robić
-
co jego nogi robią dobrze
-
gdzie w ciele mieszka jego siła
-
jakie zmysły lubi najbardziej
✅ Plansza „Moje 5 zmysłów”
Obrazkowe przedstawienie: co lubię dotykać, co lubię słyszeć, co lubię wąchać itd.
✅ Mini-certyfikat: „Znam siebie – ufam sobie!”
Do rozdania na koniec zajęć – wzmacnia pozytywny przekaz.
Wskazówki dla prowadzącego:
-
Nigdy nie poprawiaj rysunków dzieci – pytaj, co chciały pokazać.
-
Obserwuj reakcje – dzieci nadwrażliwe mogą potrzebować więcej czasu lub wsparcia.
-
Mów językiem wartości: „Widzę, że próbujesz”, „Podoba mi się, jak słuchasz swojego ciała”.
