Odpowiedzialność karna pracowników niepedagogicznych
w przedszkolach
Piszę ten artykuł z głębokiego poczucia obowiązku i odpowiedzialności – nie tylko zawodowej, ale przede wszystkim ludzkiej – za zdrowie, bezpieczeństwo i dobro naszych dzieci, zarówno w przedszkolu, jak i w szkole. Praca w tych placówkach to nie tylko przywilej, ale i zobowiązanie. Choć to nauczyciele najczęściej są postrzegani jako osoby odpowiedzialne za dzieci, prawda jest taka, że bez codziennego zaangażowania całego zespołu – w tym pracowników niepedagogicznych – nie byłoby możliwe stworzenie bezpiecznego, sprawnego i przyjaznego środowiska wychowawczo-edukacyjnego.
To właśnie pracownicy administracyjni, obsługowi czy techniczni w znacznym stopniu odpowiadają za organizację życia w przedszkolu i szkole – dbają o porządek, higienę, żywienie, funkcjonowanie budynku, a niejednokrotnie także o emocjonalne bezpieczeństwo dzieci. Ich rola, choć często niedoceniana i niezauważana, jest kluczowa.
Dlatego tak istotne jest, by mówić o odpowiedzialności tych osób – zarówno w wymiarze organizacyjnym, jak i prawnym. Świadomość obowiązków oraz potencjalnych konsekwencji ich zaniedbania nie służy wyłącznie ochronie pracodawcy. Przede wszystkim buduje kulturę współodpowiedzialności, wzajemnego szacunku i troski o dobro wspólne. To dzięki takiemu podejściu możemy tworzyć środowisko, w którym dzieci czują się bezpieczne, zaopiekowane i ważne – każdego dnia, nie tylko na lekcjach.
Pracownicy niepedagogiczni w przedszkolach – tacy jak woźne, konserwatorzy, kucharki, pomoc nauczyciela, pracownicy administracyjni czy sprzątaczki – odpowiadają karnie na zasadach ogólnych wynikających z Kodeksu karnego oraz – w niektórych przypadkach – z innych ustaw szczególnych, takich jak ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej czy o ochronie danych osobowych.
1. Zakres odpowiedzialności karnej
Odpowiedzialność karna pracowników niepedagogicznych w przedszkolu może wynikać z czynów takich jak:
-
Narażenie dziecka na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia (art. 160 § 1 i 2 k.k.), zwłaszcza przez zaniechanie obowiązków w zakresie bezpieczeństwa – np. niezamknięcie furtki, pozostawienie niebezpiecznych przedmiotów w zasięgu dziecka.
-
Znęcanie się psychiczne lub fizyczne nad dzieckiem (art. 207 § 1 k.k.) – dotyczy to zachowań takich jak przemoc słowna, fizyczna, upokarzanie, a nawet ignorowanie potrzeb dziecka.
-
Naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.) – np. uderzenie dziecka, szarpanie.
-
Nieudzielenie pomocy (art. 162 k.k.) – np. w razie nagłego wypadku, gdy osoba niepodjęła niezbędnych działań mimo takiej możliwości.
-
Zaniechanie obowiązku opieki – w przypadku osób zobowiązanych do sprawowania pieczy nad dziećmi, ich zaniedbania mogą prowadzić do odpowiedzialności karnej, jeśli skutkują uszczerbkiem na zdrowiu (np. art. 155, 156, 157 k.k.).
-
Ujawnienie danych osobowych lub informacji chronionych (np. adresów zamieszkania rodziców, sytuacji rodzinnej) – może podlegać sankcjom na gruncie ustawy o ochronie danych osobowych i RODO.
2. Przedszkole jako miejsce szczególnego zaufania
Ze względu na to, że przedszkola są miejscem, w którym powierzana jest opieka nad małoletnimi, są one traktowane jako przestrzenie szczególnego zaufania społecznego. W związku z tym każdy pracownik – niezależnie od pełnionej funkcji – ma obowiązek zachowania należytej staranności. Naruszenie tej zasady może skutkować surowszą oceną prawną czynu.
3. Przesłanki odpowiedzialności karnej
Aby pracownik niepedagogiczny poniósł odpowiedzialność karną, muszą zostać spełnione kluczowe przesłanki:
-
Czyn był bezprawny, czyli sprzeczny z obowiązującym prawem (nie ma podstawy legalności np. w postaci działania w stanie wyższej konieczności).
-
Czyn był zawiniony – sprawca działał z zamiarem (umyślnie) lub z rażącym niedbalstwem.
-
Czyn był społecznie szkodliwy – musiał wywołać lub potencjalnie mógł wywołać realne niebezpieczeństwo.
4. Odpowiedzialność za przestępstwa nieumyślne
W przypadku przedszkola istotne są też sytuacje, w których dochodzi do nieumyślnego spowodowania wypadku – np. upadek dziecka przez nieodśnieżony chodnik, gorący posiłek rozlany przez nieuwagę personelu, który poparzył dziecko. Takie zdarzenia mogą skutkować odpowiedzialnością za przestępstwo z artykułu 160 § 3 k.k. lub art. 157 § 3 k.k.
Przykłady sytuacji z praktyki
-
Woźna zostawia otwarte drzwi na ogród → dziecko wychodzi niezauważone, może dojść do narażenia na niebezpieczeństwo (odpowiedzialność z art. 160 k.k.).
-
Pomoc nauczyciela krzyczy na dziecko, izoluje je, zastrasza → może to zostać zakwalifikowane jako znęcanie (art. 207 § 1 k.k.).
-
Sprzątaczka zamiast bezpiecznych środków używa żrących chemikaliów w godzinach pracy dzieci → możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności za narażenie na utratę zdrowia.
Obowiązek reakcji i zgłaszania
Każdy pracownik przedszkola – również niepedagogiczny – ma obowiązek zgłoszenia podejrzenia popełnienia przestępstwa na szkodę dziecka. Zaniechanie tego obowiązku, zwłaszcza w przypadku wiedzy o przestępstwach seksualnych, może skutkować odpowiedzialnością karną za ukrywanie przestępstwa (art. 240 k.k.).
Odpowiedzialność karna pracowników niepedagogicznych w przedszkolach – zarówno publicznych, jak i niepublicznych – jest realna i może mieć poważne konsekwencje. Choć większość przypadków kończy się na poziomie porządkowym lub dyscyplinarnym, rażące zaniedbania lub świadome działania przeciwko dobru dziecka mogą skutkować postępowaniem karnym. Placówki powinny nie tylko szkolić swoich pracowników w zakresie obowiązków i przepisów, ale również wytwarzać kulturę odpowiedzialności i wrażliwości na potrzeby najmłodszych.
