Translate

niedziela, 4 maja 2025

PRZEDSZKOLAK A AKOHOLIZM W RODZINIE

Zachowania przedszkolaka a alkoholizm lub inne uzależnienia w rodzinie

Dziecko jako czuły barometr emocji

Dzieci w wieku przedszkolnym chłoną emocje z otoczenia jak gąbka. Choć nie rozumieją pojęć takich jak "uzależnienie", "alkoholizm", "współuzależnienie", to doskonale wyczuwają napięcie, chaos, lęk, a także zmiany nastrojów dorosłych. Dla nich najważniejsze jest poczucie bezpieczeństwa, bliskości i przewidywalności. W rodzinie dotkniętej uzależnieniem – zwłaszcza gdy problem jest zamiatany pod dywan – te potrzeby bardzo często nie są zaspokajane.

Co czuje dziecko?

Dziecko z rodziny z problemem uzależnienia może doświadczać silnych emocji, z którymi nie umie sobie poradzić. Często są to: lęk, niepewność, poczucie winy, smutek, złość. Dziecko może myśleć, że "coś zrobiło źle", "jest winne", "musi być grzeczne", "musi się starać bardziej". Takie przekonania są typowe dla dzieci z rodzin dysfunkcyjnych.

Typowe zachowania przedszkolaka

Dziecko nie powie wprost, że w domu dzieje się coś złego. Ale jego zachowanie często jest sygnałem:

  • wycofanie, niechęć do zabawy z rówieśnikami,

  • nadmierna grzeczność, lęk przed popełnieniem błędu,

  • trudności w koncentracji, nadpobudliwość,

  • agresja, impulsywność, bicie innych dzieci,

  • tiki nerwowe, jąkanie się, moczenie nocne,

  • silne reakcje na zmiany i brak rutyny,

  • nieadekwatna do wieku odpowiedzialność – np. opieka nad rodzeństwem, martwienie się o mamę lub tatę.

Często nauczycielki przedszkolne zauważają, że dziecko jest albo zbyt "dorosłe", albo nadmiernie "rozchwiane emocjonalnie", ale nie potrafią powiązać tego z sytuacją domową, jeśli nie ma bezpośredniego kontaktu z rodziną.

Mechanizmy obronne dziecka

Dzieci z rodzin uzależnionych wykształcają strategie przetrwania, które mogą wyglądać jak „niedojrzałe” zachowania, a w rzeczywistości są formą radzenia sobie z trudną sytuacją. Przykładowo:

  • Dziecko stara się być „niewidzialne” – by nie prowokować dorosłych.

  • Może zabiegać o uwagę, bo nie dostaje jej w domu.

  • Ucieka w świat wyobraźni, by odciąć się od rzeczywistości.

  • Próbuje opiekować się innymi, by zyskać poczucie wpływu.

Rola przedszkola i nauczyciela

Przedszkole może być jedynym bezpiecznym miejscem dla dziecka. Rolą nauczyciela nie jest diagnozowanie rodziny, ale obserwacja, zauważenie niepokojących sygnałów i reagowanie z empatią i troską. Warto:

  • dawać dziecku uwagę i poczucie, że jest ważne,

  • nie oceniać zachowań, ale szukać ich przyczyn,

  • wzmacniać poczucie wartości dziecka i jego emocje,

  • zapewniać rutynę, przewidywalność i ciepło,

  • skonsultować się ze specjalistą (psychologiem), jeśli coś budzi niepokój,

  • w delikatny sposób podejmować próbę rozmowy z rodzicami lub zgłosić sprawę do odpowiednich instytucji, gdy dziecko ewidentnie doświadcza przemocy, zaniedbania lub zagrożenia.

Dziecko z rodziny dotkniętej uzależnieniem potrzebuje szczególnego wsparcia emocjonalnego. Nierzadko zachowuje się inaczej niż jego rówieśnicy – nie dlatego, że „jest niegrzeczne”, ale dlatego, że żyje w emocjonalnym chaosie. To, co dla dorosłych jest ukrytą tragedią, dziecko przeżywa każdego dnia całym sobą.

 

POLECANE KSIĄŻKI

  • 1. Kowalska, Anna. „Pierwsze dni w przedszkolu”. Warszawa: Wydawnictwo ABC, 2020. Książka przeznaczona dla dzieci w wieku przedszkolnym, pomagająca przejść przez pierwsze dni w przedszkolu. Dzięki prostym ilustracjom i tekstowi, dzieci mogą zrozumieć, co je czeka i jak poradzić sobie z nowymi wyzwaniami. Opowiada o emocjach, które mogą towarzyszyć maluchom, takich jak strach przed nowym środowiskiem, tęsknota za rodzicami czy pierwsze przyjaźnie.
  • 2. Nowak, Katarzyna. „Wielka przygoda Małego Misia w przedszkolu”. Kraków: Wydawnictwo Złote Pióro, 2018. Książka opowiada o małym misiu, który po raz pierwszy idzie do przedszkola. Dzieci towarzyszą mu w odkrywaniu nowych rówieśników, nauczycieli oraz codziennych aktywności. Książka jest pełna kolorowych ilustracji, które w sposób angażujący przedstawiają przedszkolne życie. Dzięki tej lekturze dzieci mogą poczuć się pewniej, wiedząc, czego się spodziewać w nowym miejscu.
  • 3. Pietrzyk, Krzysztof. „Tosia idzie do przedszkola”. Poznań: Wydawnictwo Mały Książę, 2019. Historia Tosi, małej dziewczynki, która zaczyna chodzić do przedszkola. Książka opisuje jej codzienne doświadczenia, relacje z innymi dziećmi oraz nauczycielami. Jest to opowieść o adaptacji, oswajaniu się z nowym otoczeniem i odkrywaniu radości z zabawy i nauki w grupie rówieśników. Książka pomaga dzieciom przygotować się do zmian i rozwijać umiejętności społeczne.
  • 4. Wiśniewska, Monika. „Co się dzieje w przedszkolu?”. Łódź: Wydawnictwo Bajka, 2021. Ta książka to przewodnik po życiu przedszkolnym. Dzieci uczą się o tym, jak przebiegają dni w przedszkolu, jakie zajęcia i zabawy je czekają. Książka jest napisana w formie pytań i odpowiedzi, dzięki czemu maluchy mogą angażować się w interakcję z tekstem. Pomaga rozwiać obawy związane z początkiem przedszkolnej edukacji i przygotowuje dzieci na wszelkie zmiany, które z nią wiążą.
  • 5.Zawisza, Marta. „Pierwszy dzień w przedszkolu”. Gdańsk: Wydawnictwo Dziecięce, 2017. Opowieść o dziecku, które po raz pierwszy stawia krok w przedszkolu. Dzięki prostemu językowi, książka jest dostępna dla najmłodszych dzieci. Zawiera ilustracje, które obrazują codzienne życie w przedszkolu – od porannego przyjścia, przez wspólne zabawy, po pożegnanie na koniec dnia. To doskonała lektura dla dzieci, które zaczynają swoją przygodę z przedszkolem, a także dla rodziców, którzy chcą je wesprzeć w adaptacji.