Obserwacja strukturalna to metoda badawcza, w której obserwator (nauczyciel, psycholog, terapeuta) skupia się na analizie konkretnego, określonego zachowania dziecka w ustalonym kontekście. Jest to forma obserwacji, w której środowisko, sytuacje oraz zachowania są w pełni zaplanowane i zorganizowane w taki sposób, aby umożliwić zebranie konkretnych danych.
Na czym polega obserwacja strukturalna?
Celowość i precyzyjność: W przeciwieństwie do swobodnej obserwacji, która polega na ogólnym zbieraniu informacji o zachowaniu dziecka, w obserwacji strukturalnej określa się konkretne cele i obszary, które mają zostać badane (np. sposób, w jaki dziecko rozwiązuje zadanie, reaguje na stres, wchodzi w interakcje z innymi). Obserwacja ta jest więc bardziej ukierunkowana.
Ustalony kontekst: Obserwacja strukturalna odbywa się w specyficznie zaplanowanej sytuacji, która ma na celu wywołanie określonego zachowania. Może to być na przykład zaadoptowana sytuacja, która stwarza warunki do zaobserwowania, jak dziecko reaguje w obliczu konfliktu lub jak podejmuje zadania wymagające koncentracji.
Wykorzystanie narzędzi: W trakcie obserwacji strukturalnej często używa się narzędzi wspomagających, takich jak karty oceny, tabele zachowań, skale ocen, które pomagają zorganizować i zarejestrować dane.
Wykonanie w kontrolowanych warunkach: Często ta metoda przeprowadzana jest w kontrolowanych warunkach, takich jak sala lekcyjna, laboratorium psychologiczne czy specjalnie przygotowana przestrzeń, w której łatwiej jest wywołać konkretne reakcje.
Przykłady zastosowania obserwacji strukturalnej:
Obserwacja reakcji dziecka na nowe zadanie: Nauczyciel może zaplanować zadanie, które dziecko musi wykonać, a potem zarejestrować, jak dziecko reaguje, czy potrafi skoncentrować się na zadaniu, jak poradzi sobie z trudnościami, czy poprosi o pomoc.
Obserwacja interakcji w grupie: W ustalonej sytuacji grupowej (np. podczas zabawy w grupie) można obserwować, jak dziecko współpracuje z rówieśnikami, jakie przyjmuje role, czy łatwo nawiązuje kontakty z innymi dziećmi, jak rozwiązuje konflikty.
Kluczowe cechy obserwacji strukturalnej:
- Systematyczność: Obserwator stosuje określone kryteria, a samo badanie jest dokładnie zaplanowane i systematyczne.
- Obiektywizm: Obserwator unika subiektywnych interpretacji, stara się rejestrować tylko faktyczne zachowania i reakcje dziecka.
- Kontekst: Obserwacja jest przeprowadzana w określonym kontekście, a sytuacja, w której dziecko jest obserwowane, jest starannie zaplanowana, aby wywołać konkretne reakcje.
- Rejestrowanie wyników: Wyniki obserwacji są dokładnie zapisywane i mogą być później analizowane w kontekście specyficznych zachowań.
Zastosowanie w pracy nauczyciela przedszkolnego:
Nauczyciele wychowania przedszkolnego często korzystają z tej metody w celu oceny zachowań dzieci w różnych sytuacjach, co pozwala na lepsze dostosowanie metod nauczania, podejścia wychowawczego oraz planowania dalszego wspierania rozwoju dziecka. Przykładowo, obserwacja strukturalna może zostać użyta do:
- Oceny umiejętności społecznych: Obserwowanie, jak dziecko wchodzi w interakcje z innymi dziećmi.
- Diagnozy problemów rozwojowych: Sprawdzanie, jak dziecko radzi sobie w trudniejszych zadaniach motorycznych, intelektualnych czy emocjonalnych.
- Planowania indywidualnych działań wychowawczo-edukacyjnych: Ustalanie, jakiej formy wsparcia dziecko potrzebuje, jakie konkretne umiejętności należy rozwijać.
Obserwacja strukturalna w przedszkolu ma na celu stworzenie sytuacji, które umożliwiają wyciągnięcie wniosków na temat rozwoju dziecka, a dzięki niej nauczyciele są w stanie dostosować metody pracy, by wspierać dzieci w ich indywidualnym rozwoju.
Więcej przeczytasz w zakładce OBSERWACJA STRUKTURALNA